Στην πρώτη ενότητα των τοπίων ο Κωτσαλάς θα κινηθεί στο χώρο του εξπρεσιονισμού· έντονες και κοφτές πινελιές, χρωματικές τονικότητες που αλληλοσυμπληρώνονται. Τοπία με έντονη προοπτική, διαφορετική κάθε φορά, που έχει σα στόχο -πράγμα που εν τέλει πετυχαίνει- να κάνει συμμέτοχο του έργου και τον ίδιο το θεατή. Τοπία θαλασσινά με βραχονησίδες, τοπία στεριανά με γήινα χρώματα, με τη θάλασσα όμως παρούσα στον ορίζοντα, δέντρα σε συστάδες ή μοναχικά. Το ελληνικό τοπίο σε κάθε περίπτωση. Στα τοπία αυτά είναι εμφανής η ανθρώπινη απουσία. Εδώ ο άνθρωπος δεν ενδιαφέρει τον Κωτσαλά. Το τοπίο αποκτά έτσι μια άλλη δυναμική· γίνεται κυρίαρχο. Φως – στεριά – θάλασσα είναι οι τρείς κύριοι άξονες πάνω στους οποίους κινείται ο Κωτσαλάς. Ακόμα όμως και στα τοπία όπου εισάγεται ένα ακόμα στοιχείο, το κτίριο, ακόμα και τότε το στοιχείο αυτό δεν αποσπά την προσοχή του θεατή από τον περιβάλλοντα χώρο. Το κτίριο γίνεται μέρος του όλου˙ η κλίμακα απόδοσης των κτιρίων, μικρή τις περισσότερες φορές, βοηθάει σε αυτό.

Βράχος στην Αγία Θάλασσα, λάδι σε καμβά

τοπίο της Άνδρου, λάδι σε καμβά

Σπουδή στη γεωμετρία της Τήνου, λάδι σε καμβά

δέντρο μπροστά στη θάλασσα, ακρυλικό σε καμβά

Η δεύτερη ενότητα της έκθεσης αφορά στα πορτραίτα. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Κωτσαλάς απεικονίζει, είτε προφίλ είτε σε τρία τέταρτα, ανθρώπους που γνωρίζει, όπως ο ίδιος δήλωσε. Εστιάζει στο βλέμμα τους, σχεδόν όλα τα πορτραίτα του κοιτούν κατάματα το θεατή, σαν να συνομιλούν μαζί του, σαν να του εκμυστηρεύονται τις μύχιες σκέψεις ή τους φόβους τους. Στα πορτραίτα αυτά ο Κωτσαλάς θα δώσει έμφαση στα μάτια και στη γενικότερη έκφραση του προσώπου που γίνεται ο καθρέφτης της ψυχής και των σκέψεών τους.

πορτραίτο, τέμπερα σε χαρτί

πορτραίτο, τέμπερα σε χαρτί

πορτραίτο, τέμπερα σε χαρτί

Η τρίτη ενότητα αφορά στα προσφυγικά σπίτια του Νέου Κόσμου. Εδώ πια ο Κωτσαλάς κάνει μια καταγραφή της Ιστορίας, μια καταγραφή μνήμης. Τα κτίρια αυτά κουβαλούν πάνω τους μια συγκεκριμένη ιστορία. Και μόνο η λέξη Προσφυγικά είναι αρκετή για να οριοθετήσει κανείς το πότε χτίστηκαν, τι αντιπροσωπεύουν, ποιοι τα κατοίκησαν.

ακόμα μένω να κοιτάζω, τέμπερα σε χαρτί
Εδώ στα έργα αυτά το τοπίο αλλάζει, αλλάζουν οι χρωματικοί τόνοι, οι οποίοι κινούνται στις αποχρώσεις του γκρι και των ψυχρών κίτρινων. Αν στα προηγούμενα έργα ο Κωτσαλάς κινήθηκε ελεύθερα, ή σχεδόν ελεύθερα, εδώ πια το έργο τίθεται υπό τους κανόνες της γεωμετρίας και της αρχιτεκτονικής. Ακόμα και οι σκιές ενισχύουν αυτή τη γεωμετρικότητα. Παράλληλα αλλάζει και την τεχνική του δεν είναι πια εξπρεσιονιστής, αλλά ρεαλιστής. Εδώ ο Κωτσαλάς εισάγει έντονα την ανθρώπινη μορφή. Άνδρες και γυναίκες όλων των ηλικιών ζουν στα κτίρια αυτά και εικονίζονται μέσα από τα παράθυρα να κοιτούν έξω. Ο τρόπος απόδοσης των μορφών αυτών, η μη οπτική επαφή με το θεατή, η μικρή κλίμακα απόδοσης των μορφών, η απεικόνισή τους, αλλά μέσα από το παράθυρο, υποδηλώνει την εξ ανάγκης ύπαρξή τους στο χώρο αυτό, ενώ το βλέμμα τους (και οι σκέψεις τους) βρίσκονται αλλού. Για τους ανθρώπους αυτούς η ζωή είναι εκεί όπου στρέφουν το βλέμμα τους. Ο Κωτσαλάς τους παρατηρεί και τους καταγράφει μετατρέποντάς τους συνειδητά ή μη σε κομμάτι της Ιστορίας.

κοιτάζοντας αλλού, τέμπερα σε χαρτί

η κοπέλα που θυμάται ένα πρόσωπο, τέμπερα σε χαρτί

η γυναίκα που κάτι περιμένει, τέμπερα σε χαρτί

Έτσι λοιπόν η έκθεση του Κωτσαλά αποτελείται από τρεις εντελώς διαφορετικές ενότητες μεταξύ τους: τοπία, πορτραίτα, Προσφυγικά. Τρεις ενότητες διαφορετικές, αλλά το ίδιο ενδιαφέρουσες που χαράσσουν η κάθε μια χωριστά το δικό τους δρόμο στον αχανή χώρο της τέχνης.

Λαμπρινή Μπενάτση

Διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης

ΜΑ of Arts, University of Essex, U.K