Οι αλλαγές που συνέβαιναν στο αστικό τοπίο της Ν. Υόρκης, συνέπεια του έντονου μεταναστευτικού κύματος και της εκβιομηχάνισης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τους ζωγράφους της Ashcan. Ωστόσο, δεν ήταν η λαμπρή πλευρά της που θέλησαν να απεικονίσουν. Οι φτωχογειτονιές με τους βρώμικους δρόμους και τα χαμόσπιτα, οι ρακένδυτοι κι οι άνθρωποι του περιθωρίου, η μουντή καθημερινότητα της εργατικής τάξης, και το πολύβουο πλήθος αποτέλεσαν τα κύρια θέματά τους, τα οποία κατέγραψαν με δημοσιογραφική αμεσότητα. Τον Robert Henri, δάσκαλο και πνευματικό πατέρα του κινήματος, ακολούθησαν αρκετοί ζωγράφοι με αντιπροσωπευτικούς τους: George Bellows, William Glackens, George Luks, John Sloan, Everett Shinn. Ο Edward Hopper συχνά συγκαταλέγεται ανάμεσά τους, αλλά παρόλο που μαθήτευσε κοντά στον Henri και εξέθεσε μαζί τους τα πρώτα χρόνια, διαφοροποιήθηκε από το συγκεκριμένο κύκλο.
Οι ζωγράφοι της Ashcan, ή Ash can, αλλιώς και Ρεαλιστές της Νέας Υόρκης, οφείλουν το όνομά τους στον τίτλο ενός σκίτσου του George Bellows, Disappointments of the Ash Can, που απεικόνιζε ρακένδυτους ζητιάνους, απογοητευμένους από μια άκαρπη αναζήτηση στους κάδους απορριμμάτων. Χρησιμοποιήθηκε χλευαστικά από έναν τεχνοκρίτη και, ενώ δεν έτυχε ποτέ της αποδοχής των καλλιτεχνών, κατέληξε μεταγενέστερα να τους χαρακτηρίζει ευρέως. Χωρίς να είναι ένα οργανωμένο κίνημα και παρά τις μορφολογικές τους διαφοροποιήσεις, η συνοχή τους έγκειται στο ενδιαφέρον τους να αφηγηθούν κάποιες αλήθειες για την πόλη, φωτίζοντας εσωτερικά προβλήματα της αμερικανικής κοινωνίας. Άλλωστε, όλοι τους μοιραζόταν κοινή πορεία ως εικονογράφοι σε εφημερίδες της Φιλαδέλφεια, γεγονός που εκδηλώνεται στη διάθεσή τους να καταγράψουν την απτή καθημερινότητα χωρίς εξωραϊσμούς.
Εμφανίστηκαν, μάλιστα, ως επανάσταση ενάντια στον Αμερικανικό Ιμπρεσιονισμό και τον Ακαδημαϊκό Ρεαλισμό που μεσουρανούσαν εκείνη την εποχή. Όχι μόνο η επιλογή των θεμάτων, αλλά και το ιδίωμα τους προκάλεσαν αίσθηση. Στους ευχάριστους πίνακες με τα λαμπρά χρώματα των Ιμπρεσιονιστών αντέτειναν σκούρους τόνους και τραχιές πινελιές, ενώ στα ανάλαφρα ηθογραφικά θέματα, σκληρές σκηνές της καθημερινότητας: τρώγλες με κουρελιασμένες μπουγάδες, πόρνες, αλκοολικούς, σκηνές βίας, καθώς επίσης και τεράστια έργα ανοικοδόμησης ιδωμένα σαν ανοιχτή πληγή στον αστικό ιστό. Μορφολογικά, έκδηλη είναι η οικειοποίηση στοιχείων από μεγάλους κλασικούς, όπως οι Velasquez, Hals, Goya, αλλά και νεότερων, Manet, Daumier, Degas σε ό, τι αφορά τη χρωματική τους παλέτα και τις δραματικές λειτουργίες του φωτός. Ακόμη, οι ευρείες, καλλιγραφικές φόρμες, το βιαστικό σχέδιο και τα έντονα περιγράμματα προδίδουν την εμπειρία τους στην εικονογράφηση εφημερίδων.
Ωστόσο, παρά την ενασχόλησή τους με τη σκληρή πραγματικότητα της εργατικής τάξης και των μη προνομιούχων, οι ίδιοι διήγαν άνετη ζωή μεσοαστών. Αποφάσισαν να καταγράψουν επιλεκτικά το χρονικό μιας ταραχώδους, μεταβατικής περιόδου, χωρίς να παράγουν αυστηρή κοινωνική κριτική. Σε αντιπαραβολή με αντίστοιχα έργα του ευρωπαϊκού μοντερνισμού, τα δικά τους είναι πιο ήπια, λιγότερο φορτισμένα. Σε κάθε περίπτωση, αποτέλεσαν τμήμα της αμερικανικής πρωτοπορίας, όντας οι πρώτοι που κατέγραψαν τις μεταμορφώσεις της μητρόπολης με τέτοιον τρόπο, πριν καν ο αμερικανικός κόσμος της τέχνης να γνωρίσει με την Armory Show του 1913 το έργο των μεγάλων μοντερνιστών Picasso, Matisse, Duchamp κ.ά.
Μέσα από τον ευρύτερο κύκλο των ζωγράφων της Ashcan ξεπήδησε η ριζοσπαστική ομάδα των «Οχτώ». «Οι Οχτώ» παρουσιάστηκαν μόνο μια φορά μαζί σε μια πρωτοπόρα έκθεση το 1908, που οργανώθηκε αυτόνομα από τους ίδιους, ως αντίδραση στις ακαδημαϊκές εκθέσεις και στο σύστημα της τέχνης. Αυτός ο τύπος έκθεσης, άγνωστος μέχρι τότε, έγινε το πρότυπο για μια από τις πιο γνωστές εκθέσεις στην ιστορία της μοντέρνας τέχνης: την Armory Show (1913). Από την ομάδα των Οχτώ, πέντε καλλιτέχνες αποτέλεσαν τον πυρήνα της Ashcan: William Glackens (1870–1938), Robert Henri (1865–1929), George Luks (1867–1933), Everett Shinn (1876–1953) and John French Sloan (1871–1951). Ενδεικτικά, θα συνοψιστεί το έργο κάποιων αντιπροσωπευτικών μορφών του κινήματος.
Ο Robert Henri θεωρείται ο πνευματικός πατέρας και δάσκαλος των ζωγράφων της Σχολής. Μετά τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών της Φιλαδέλφεια, ταξίδεψε στο Παρίσι, όπου μυήθηκε στο έργο των μεγάλων κλασικών και των Γάλλων ρεαλιστών. Με την εγκατάστασή του στη Ν. Υόρκη, συγκέντρωσε ένθερμους μαθητές, οι οποίοι ενστερνίζονταν το δόγμα του "art for life's sake" και την πεποίθησή του ότι η τέχνη οφείλει να είναι συγγενής με τη δημοσιογραφία.
O George Bellows, αν και ο νεότερος, υπήρξε από τις πιο δυναμικές παρουσίες της Ashcan. Γεννημένος στο Οχάιο, μετοίκησε το 1904 στη Ν. Υόρκη, όπου παρακολούθησε τα μαθήματα του Henri. Στη σύντομη ζωή του κατάφερε να αφήσει σημαντικό έργο και να καταγράψει όσο κανείς μέχρι τότε τον παλμό και τα πάθη της μητρόπολης. Η τέχνη του πολυδιάστατη κι ανήσυχη όσο η ίδια η Ν. Υόρκη, αντηχεί από τις φωνές των παιδιών στις φτωχογειτονιές, τις μηχανές εκσκαφής στα εκκωφαντικά εργοτάξια, τα συνθήματα στις κλειστές λέσχες πυγμαχίας, την οχλοβοή των εργατών-πυλώνων της αμερικανικής κοινωνίας. Η εμπειρία του ως γελοιογράφος, χαρακτήρισε εξίσου το ιδίωμά του, όπως εκδηλώνεται στην τυποποίηση των μορφών με την ελλιπή απόδοση των φυσιογνωμικών χαρακτηριστικών και στην ανάπτυξη της αφήγησης που θυμίζει κόμικς.
Στενός φίλος του Bellows, ήταν ο Edward Hopper, ο οποίος θεωρείται ο σημαντικότερος ζωγράφος της αμερικανικής ζωής και όπως αναφέρθηκε, συνδέεται με τον κύκλο της Ashcan. Παρά τα κοινά τους (θητεία στην εικονογράφηση, μαθητεία στον Henri, εμμονή με το αμερικανικό αστικό τοπίο), η βασική διαφορά εντοπίζεται στο ότι ο Hopper καθιερώθηκε για την απεικόνιση της μοναχικής και σιωπηλής καθημερινότητας, σε αντίθεση με τις πολύβουες και πολυάνθρωπες σκηνές των ζωγράφων της Ashcan.
Συνοψίζοντας, η ενασχόληση τους με ευαίσθητα κοινωνικά θέματα, καθώς η πρωτότυπη οικειοποίηση στοιχείων από τους μεγάλους ζωγράφους για την πραγμάτευση θεμάτων του αστικού, μοντέρνου τρόπου ζωής οδήγησε πολλούς κριτικούς να τους τοποθετούν στο μεταίχμιο του μοντερνισμού.
Βιβλιογραφία:
- Picturing the City, Urban Vision and the Ashcan School, Rebecca Zurier, University of California Press, 2006
