Λόγω του ότι τα παπούτσια λειτουργούν ως μια προέκταση του εαυτού μας αλλά και ενός τρόπου έκφρασής του, μπορεί και διαφαίνεται το θέμα του σχηματισμού της ταυτότητας που προκύπτει σήμερα, στην κοινωνία μας.
Στόχος μου η δημιουργία ερωτημάτων για τον ρόλο των παπουτσιών στις σύγχρονες διαδικασίες σχηματισμού ταυτότητας, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν τις αντιλήψεις μας για τους άλλους αλλά και για τον εαυτό μας.
Footwear
Η υπόδηση μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια βασική ανάγκη του ανθρώπου και μέρος της ένδυσης. Η ιστορία του υποδήματος ξεκινά σχεδόν από τότε που ο άνθρωπος στάθηκε στα πόδια του.
Αρχικά οι άνθρωποι ξεκίνησαν να φοράνε παπούτσια με σκοπό να προστατέψουν τα πόδια τους. Οι τάσεις που επικρατούν στα παπούτσια συνήθως εμπνέονται από τις διαφορετικές ιστορικές περιόδους και τις ενδυματολογικές συνήθειες των λαών.
Identity
Η ταυτότητα έχει μία εννοιολογική σημασία. Εξ ορισμού σημαίνει το σύνολο των ατομικών χαρακτηριστικών ενός ατόμου. Η οπτική ταυτότητα λειτουργεί βάση συναισθήματος και σκέψης. Συνεπώς ο καθένας μας μπορεί να έχει όχι μία αλλά διαφορετικές ταυτότητες για τους άλλους αλλά και για τον ίδιο τον εαυτό του.
Shoes and Identity
Σύμφωνα με το άρθρο "If the shoe fits: footwear, identity and transition", τα παπούτσια παίζουν σημαντικό ρόλο γιατί αποκαλύπτουν την ικανότητα των μεταβάσεων της ταυτότητας του ατόμου και των μεταμορφώσεων του.
Κατηγοριοποιούνται με βάση τη διάρκεια της ζωής του ατόμου σε:
1. Μωρό ‐ Παιδί ‐ Έφηβος ‐ Ενήλικας ‐ Ηλικιωμένος
2. Δραστηριότητες (Αθλητισμός)
3. Υγείας & Ασθένειας (Ορθοπεδικά)
4. Ταυτότητας Φύλου (Ανδρικά/ Γυναικεία)
5. Κοινωνικές Τάξεις (Nike/ Jimmy Choo)
6. Επαγγελματικές Ταυτότητες (Στρατιωτικές Αρβύλες/ Ιατρικά Σαμπό)
Δεν είναι μόνο σύμβολα αλλαγής. Σε αντίθεση με τα ρούχα, γίνονται ένα με το σώμα και μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο περπατήματος κάποιου. Πολλές δεξιότητες και ικανότητες βασίζονται στο κατάλληλο υπόδημα όπως το κλασικό μπαλέτο, η ορειβασία, το ποδόσφαιρο κ.α.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως τα παπούτσια έχουν μεγάλη σημασία για τον πολιτισμό και είναι ένα δυνατό αντικείμενο συμβολισμού. Σήμερα δείχνουν πως ζούμε και πως είμαστε και έχουν επιπτώσεις στην ταυτότητα.
Στο άρθρο "Shoes and Self" επίσης τονίζεται πως ανάμεσα στις μαγικές μεταμορφώσεις που έχουμε αποδώσει στα παπούτσια είναι και αυτή με την οποία αλλάζουν την αθλητική μας απόδοση. Έτσι λοιπόν αποδίδουμε στα παπούτσια κάποια magical beliefs κατά τα οποία πιστεύουμε ότι μπορούν να μας μεταμορφώσουν.
Στο ίδιο άρθρο αναφέρεται πως τα παπούτσια δεν λειτουργούν μόνο ως επέκταση του εαυτού μας αλλά και ως αποθήκη της μνήμης και του νοήματος της ζωής μας. Αυτό μπορούμε να το αντιληφθούμε αν σκεφτούμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που αγοράζουν πολλά παπούτσια και κάποια δεν τα φοράνε ποτέ, ενώ από την άλλη κάποιοι επιλέγουν να κρατούν φυλαγμένα παλιά ζευγάρια παπουτσιών ακόμα και αν δεν πρόκειται να τα ξαναφορέσουν ποτέ είτε γιατί είναι φθαρμένα είτε γιατί έχει παρέλθει η μόδα τους.
Ενημερωνόμαστε επίσης από το άρθρο πως τα παπούτσια μεταφέρουν το γούστο, την κοινωνική θέση, το φύλο, την πολιτιστική κληρονομιά καθώς και πληροφορίες σχετικά με την ηλικία του ατόμου. Μπορούν όμως να μεταφέρουν και το πνεύμα, την ειρωνεία, την αίσθηση της μόδας, την δελεαστική πρόθεση, την επιθετικότητα, την τόλμη κ.α.
Είναι άρα το θεμέλιο της αίσθησης του εαυτού μας, και οι σόλες, καθώς γραφικά περιγράφονται, ο καθρέφτης της ψυχής μας. Αισθανόμαστε και ενεργούμε με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικά παπούτσια.
Επιπρόσθετα μας ξεχωρίζουν από την συμβολική βρωμιά του εδάφους και ανυψώνουν το κύρος μας και την έμφυλη αίσθηση του εαυτού μας.
Shoes and Genders
Στις 27 Φεβρουαρίου 2012, η Michelle Richards, γονέας και ανοιχτόμυαλη Unitarian Universalists, όπως δηλώνει, έγραψε στο blog του liberal religion and life uuworld.com, ένα άρθρο με τίτλο "Enforcing gender stereotypes in the shoe department". Σε αυτό περιγράφει το πρόβλημα που αντιμετωπίζει αγοράζοντας στα παιδιά της παπούτσια, εξαιτίας της διάθεσης των κατασκευαστών να επιμένουν σε ένα δυαδικό σύστημα κατηγοριοποίησης των φύλων. Έτσι η ίδια, έχοντας δύο παιδιά "αντισυμβατικά," θεωρεί πως η επιλογή παπουτσιών είναι ένα σκληρό μάθημα, για αυτά, στο θέμα της ταυτότητας φύλου. Δηλώνει την εξάντλησή της από την συνεχή της προσπάθεια να εξουδετερώσει τα μηνύματα που περνάει ο πολιτισμός μας και δεν συνάδουν με τις πεποιθήσεις της για τα φύλα.
Το άρθρο κλείνει λέγοντας μας πως αν και οι προσωπικές μας αξίες αμφισβητούνται συχνά, με κάτι τόσο απλό, όπως το να αγοράσεις παπούτσια στο παιδί σου δεν θα έπρεπε να συμβαίνει αυτό.
Για το ίδιο ζήτημα ενημερωνόμαστε και από το άρθρο "Sex, Gender, and Shoes", το οποίο όμως αναφέρεται σε ενήλικα άτομα. Μιλάει για την κατακραυγή του κόσμου που γνωρίζουν άντρες και γυναίκες και για την ταμπελοποίηση που υπόκεινται εξαιτίας της διχοτόμησης των δύο φύλων στον χώρο των παπουτσιών.
Shoes and Genders on Television
Στο άρθρο της Butler με τίτλο "Performative Acts and Gender Constitution: An Essay in Phenomenology and Feminist Theory" γίνεται μια προσπάθεια να καθοριστούν οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους εκπροσωπούνται τα παπούτσια στην τηλεόραση. Παρουσιάζεται μια λίστα με 170 αναφορές στους τρόπους με τους οποίους τα στερεότυπα φύλων όχι μόνο οχυρώνονται αλλά σχηματίζονται και ανατρέπονται μέσα από την προβολή των παπουτσιών στην τηλεόραση.
Παίζουν επίσης πολύ σημαντικό ρόλο και τα συναντάμε συχνά στην διαφήμιση (μιας και είναι ένας βασικός στόχος στις φαντασιώσεις των καταναλωτών), στα παραμύθια αλλά και σε τραγούδια. Έχουν καταστεί αντικείμενο επιθυμίας και απόλαυσης.
Fairytales:
1. Cinderella's glass slippers in 'Cinderella'
2. Dorothy's ruby slippers in 'The Wizard of Oz'
3. The worn‐out shoes of 'The Twelve Dancing Princesses' Etc.
Songs:
1. Carl Perkins, 'Blue Suede Shoes'
2. Nancy Sinatra, 'These boots are made for walking'
3. Depeche Mode, 'Walking in My Shoes'
4. Paolo Nutini, 'New Shoes'
5. Paul Simon, 'Diamonds on the soles of her Shoes'
6. Eagles, 'Those Shoes'
7. Elvis Presley, 'Walk a Mile in my Shoes' Etc.
Βάση του άρθρου "Worn Shoes: Identity, Memory and Footwear", "παρατηρείται πολιτιστική και ιστορική προοπτική μεταμορφωτικής δυνατότητας, η οποία και αποδίδεται στα υποδήματα, ικανότητα να ξεπεραστούν ανισότητες, βασιζόμενες σε τάξη, φύλο, ηλικία."
Εμφανίζονται λοιπόν τα παπούτσια ως μια μαγική θεραπεία που θα λύσει τα κοινωνικά προβλήματα.
Ενίοτε τα παπούτσια χρησιμοποιούνται για να στείλουν ένα μήνυμα αν και κάποιες φορές το μήνυμα είναι αναληθές. Π.χ. «Τα αστεία παπούτσια δεν κάνουν έναν άνθρωπο αστείο.»
Διεξήχθη μία έρευνα, βασισμένη σε τεστ προσωπικότητας, και με τίτλο "Personality clues found in footwear", κατά την οποία μπορεί να προβλεφθεί η ηλικία, το φύλο αλλά και κάποιες ιδιορρυθμίες του χαρακτήρα ενός ατόμου από τα παπούτσια.
Examples of Research
Categories Stereotypes
High tops Εσωστρεφής / Ευχάριστοι / Ευσυνείδητοι
High Fashion Κερδίζουν περισσότερα χρήματα / Ενδιαφέρονται για την εμφάνισή τους / Ευσυνείδητοι
Snazzy sneaks Συναισθηματικά σταθεροί / Αμφιθυμία / Αρνητικότητα
Old standbys Εξωστρεφής / Συναισθηματικά σταθεροί / Ευσυνείδητοι
Comfy kicks Φιλελεύθεροι (χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ή των πολιτικών απόψεων)
Shoe Categories
Walking boots Athletic shoes Ballet shoes High heels
Army boots Running shoes Bowling shoes Moccasins
Hiking boots Walking trainers Rollerblades Flip flops
Cowboy boots Sneakers Tennis shoes Sandals
Phrases
1. "If the shoe fits (, wear it)."
2. "In someone else's shoes."
3. "The shoe is on the other foot."
4. "Drop the other shoe."
Quotes
1. "Shoes are the quickest way for women to achieve instant metamorphosis." ‐ Manolo Blahnik
2. "Cinderella is proof that a pair of shoes can change your life." ‐ Disney
3. "Mama always said you could tell an awful lot about a person by the kind of shoes they wear." ‐ Forrest Gump
4. You cannot put the same shoe on every foot. ‐ Publilius Syrus
5. "Give a girl the right shoes, and she can conquer the world." - Marilyn Monroe
6. "A woman can carry a bag, but it is the shoe that carries the woman." - Christian Louboutin
7. "Shoes transform your body language and attitude. They lift you physically and emotionally." - Christian Louboutin
8. "A lie can travel halfway around the world while the truth is putting on its shoes." - Mark Twain
Shoes and Fetish
Τα παπούτσια παράλληλα με όλα τα άλλα είναι και αντικείμενο φετιχισμού. Βάση επιστημονικών ερευνών ο πλέον κοινός στόχος προτιμήσεων, όσον αφορά διαφόρους τύπους φετίχ, είναι τα παπούτσια και όλα τα υποδήματα.
Ο φετιχισμός παπουτσιών είναι μία ψυχοσεξουαλική διαταραχή κατά την οποία τα παπούτσια πέρνουν τον ρόλο του συντρόφου για κάποιον.
Τα άτομα με αυτήν την διαταραχή δεν κάνουν διακρίσεις σε γυναικεία και ανδρικά παπούτσια αρκεί τα παπούτσια να θεωρούνται για αυτούς σέξι. Ο συγκεκριμένος φετιχισμός προβάλεται αρκετά και σε ταινίες.
Shoes and Political Action
Το παπούτσι έχει χρησιμοποιηθεί και ως πολιτική‐ακτιβιστική δράση όταν ο Ιρακινός δημοσιογράφος Montadhar Al‐Zaidi, σε ένα news conference, πέταξε και τα δύο του παπούτσια στον τότε πρόεδρο της Αμερικής George W. Bush.
Καθώς πετούσε τα παπούτσια του φώναξε: "This is a farewell kiss from the Iraqi people, you dog. This is for the widows and orphans and all those killed in Iraq!"
Ο Bush απέφυγε τα παπούτσια και γέλασε ανακοινώνοντας το μέγεθος του παπουτσιού.
Ο Al‐Zaidi φυλακίστηκε αρχικά σε τρία χρόνια κάθειρξη αλλά εξέτησε μόνο τον ένα χρόνο λόγω καλής διαγωγής.
Η δράση του αυτή χαρακτηρίστηκε από μια μερίδα κόσμου ως "ηρωική" ενώ από μια άλλη αντιεπαγγελματική και ενάντια στις αραβικές παραδόσεις για την φιλοξενία.
Παρ'όλα αυτά τα παπούτσια του έγιναν σύμβολο αντίστασης, έναντι της παρουσίας των ΗΠΑ στο Ιράκ.
Παράλληλα και πέρα από την πολιτική αρένα, τα παπούτσια του δημοσιογράφου φαίνεται πως εμπνεύσαν και κάποιους Αιγύπτιους καλλιτέχνες.
Το 2009, στην Ibdaa Gallery, στο Κάιρο, η έκθεση που έγινε με τίτλο "Shoes", περιελάμβανε διάφορα έργα τέχνης τα οποία εκπροσωπούσαν διαφορετικές γενιές καλλιτεχνών και παπουτσιών. Η έκθεση φιλοξενούσε τα παπούτσια του Al‐Zaidi.
ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ
Το φωτορεπορτάζ αφορά διαφορετικά ζευγάρια παπουτσιών, ανθρώπων που περνάνε, στέκονται ή κάθονται, διαφορετικών ηλικιών, φύλων, κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών τάξεων σε διαφορετικές στιγμές του χρόνου.
Μέσω της φωτογραφίας αποτυπώνω τα διαφορετικά παπούτσια που συναντά κάποιος σε ένα αστικό περιβάλλον σήμερα, στην Ελλάδα, προσπαθώντας κατά αυτόν τον τρόπο να αναζητήσω κοινωνικά προβλήματα και να αναδείξω όλα τα θέματα που προκύπτουν από την έρευνά μου. Κατά τη διάρκεια του φωτορεπορτάζ τα μέρη στα οποία ταξίδεψα ανά την Ελλάδα ξεκινούν από τον ακριτικό Έβρο και καταλήγουν στην ορεινή Πελοπόννησο.
Παρότι η φωτογραφία είναι η αποτύπωση της πραγματικότητας, δηλαδή του παρόντος, όταν αυτό συμβεί και παρέλθει η στιγμή, τότε περνάει πλέον στο παρελθόν. Συνεπώς γίνεται μια ανάμνηση, μια μνήμη, της στιγμής που πέρασε και αποτυπώθηκε.
Όπως με τη μνήμη μπορούμε να συγκρατήσουμε και να μην ξεχάσουμε μια στιγμή, το ίδιο συμβαίνει και με την φωτογραφία. Βέβαια οι μνήμες και οι φωτογραφίες δημιουργούνται με κάποιο σκοπό. Επιλέγουμε τι να θυμόμαστε και τι να ξεχάσουμε όπως επιλέγουμε τι θα φωτογραφήσουμε, για ποιον σκοπό και με ποιον τρόπο. Οι φωτογραφίες μπορούν να καταγράφουν και να διαμορφώνουν πολιτιστικές μνήμες και ταυτότητες.
Αντίστοιχα κάτι τέτοιο συμβαίνει και με τα παπούτσια.
Η έρευνα διεξήχθη κατά την φοίτησή μου στο πανεπιστήμιο του UCLan (University of Central Lancashire), στο τμήμα του M.A. in Graphic Design.
ΤΙΤΛΟΣ: WALK AND REFLECT / CHOOSE AND REACT
ΘΕΜΑ: ΠΑΠΟΥΤΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ
ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ: ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ
Βιβλιογραφία:
Books:
Rutgers, The State University. (2001). The Shoe in Art, the Shoe as Art. In: Benstock, S. and Ferriss, S. Footnotes on Shoes. New Brunswick, New Jersey: Rutgers University Press. p41‐57.
Rutgers, The State University. (2001). High Angles on Shoes: Cinema, Gender and Footwear. In: Benstock, S. and Ferriss, S. Footnotes on Shoes. New Brunswick, New Jersey: Rutgers University Press. p58‐92.
Phinney, H and E (1839). THE HISTORY OF GOODY TWO SHOES. Cooperstown: H. &. E. Phinney.
Klaus, C (2011). Shoes. New York: Parkstone International. Yue, C (1997). Shoes: their history in words and pictures. New York: Houghton Mifflin Harcourt.
Museum of London. (2001). Shoes in art and literature. In: Grew, F and Neergaard, M SHOES and PATTENS. 2nd ed. London: The Boydell Press. p112‐122.
Hall, J (1847). The Book of the Feet: A History of Boots and Shoes. New York: W. H. Graham.
Dundes, A (1982). Cinderella: a casebook. 2nd ed. United States of America: The University of Wisconsin Press.
Baum, L (1993). The wizard of Oz. Great Britain: Wordsworth Editions.
Cech, J (2009). The Twelve Dancing Princesses. New York: Sterling Publishing Company.
ENCYCLOPAEDIA BRITANNICA, GETTY IMAGES (2008). History of the World in Photographs 1850 to the present day. Singapore: Tandem Verlag GmbH. Journal Articles:
Belk, W. R. (2003). Shoes and Self. Advances in Consumer Research. 30 (1), p27‐33.
Butler, J. (1988). Performative Acts and Gender Constitution: An Essay in Phenomenology and Feminist Theory. Theatre Journal. 40, (4), p519‐531.
Websites:
The University Of Sheffield. (2013). If The Shoe Fits: Footwear, Identity and Transition. Available: http://www.sheffield.ac.uk/iftheshoefits/homepage. Last accessed 26th Mar 2013.
The Shoe Personality Test. Available: http://www.blogthings.com/theshoepersonalitytest/. Last accessed 26th Mar 2013. Richards, M. (2012). Enforcing gender stereotypes in the shoe department. Available: http://blogs.uuworld.org/parenting/2012/02/27/enforcing‐gender‐stereotypes‐inthe‐ shoe‐department/. Last accessed 26th Mar 2013.
Carmen. (2009). Sex, Gender, and Shoes. Available: http://theactivista. blogspot.gr/2009/05/sex‐gender‐and‐shoes.html. Last accessed 26th Mar 2013.
University of Sheffield, Hockey, J., Dilley, R. et. al. (2013). Worn Shoes: Identity,
Memory and Footwear. Available: http://www.socresonline.org.uk/18/1/20.html. Last accessed 26th Mar 2013.
Moisse, K. (2012). Personality Clues Found in Footwear. Available: http://abcnews.go.com/Health/Wellness/shoe‐personality‐clues‐foundfootwear/ story?id=16569184#. Last accessed 27th Mar 2013.
Wikipedia, the free encyclopedia. (2013). Shoe fetishism. Available: http://en.wikipedia.org/wiki/Shoe_fetishism. Last accessed 3rd Apr 2013. Karadsheh, J., Perry, C.. (2009). Bush 'shoe thrower' claims he was tortured in prison. Available: http://edition.cnn.co /2009/WORLD/meast/09/15/iraq.shoe.thrower/. Last accessed 4th Apr 2013. Synovitz, R. (2013). Icons Of The Iraq War: Shoe‐Thrower Muntadhar Al‐Zaidi And Iraqi Anger. Available: http://www.rferl.org/content/icons‐iraq‐war‐shoe‐throwerbush‐ zaidi/24931805.html. Last accessed 4th Apr 2013.
Muntazer al‐Zaidi. (2009). Why I threw the shoe. Available: http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2009/sep/17/why‐i‐threw‐shoe‐bush. Last accessed 4th Apr 2013.
Khallaf, R. (2009). A load of old cobblers. Available: http://weekly.ahram.org.eg/2009/932/ee2.htm. Last accessed 4th Apr 2013.
YouTube Video:
The University of Sheffield. (2013). If the Shoe Fits. The Project. Available: http://www.youtube.com/watch?v=bZCEaQgRfys&feature=youtu.be. Last accessed 26th Mar 2013.
