Οι υπογεγραμμένοι συνέταιροι, δηλαδή ο Ser Maffio, ο επονομαζόμενος Zanini da Padova, ο Vincentio da Venetia, ο Franvesco da la Lira, ο Hieronimo da S.LuΙca, ο Zuondomenego, ο επονομαζόμενος Rizzo, ο Zuane da Trevixo, ο Thofano de Bastian και ο Francesco Moschian, έχοντας την επιθυμία να ιδρύσουν έναν αδελφικό θίασο, κατέληξαν και αποφάσισαν ο συγκεκριμένος θίασος να διατηρήσει την αδελφική του αγάπη για πάντα, δίχως μίση, μνησικακία και απογοητεύσεις μεταξύ των εταίρων, και να γίνονται τα πάντα με αγάπη, όπως συνηθίζεται μεταξύ των καλών και πιστών συντρόφων. Λίγο παρακάτω το έγγραφο ανέφερε ότι ο Ser Maffio θα ήταν ο επικεφαλής του θιάσου, ορίζοντας στους συνεταίρους του την υποχρέωση να τον υπακούν. Επίσης προέβλεπε ότι στην περίπτωση που θα αρρώσταινε ένα από τα μέλη , τα υπόλοιπα όφειλαν να το βοηθήσουν και να το φροντίσουν κάνοντας έξοδα από κοινού και, αν παρουσιαζόταν ανάγκη, να το απελευθερώσουν από τους περιορισμούς του συμβολαίου , έτσι ώστε να επιστρέψει στο σπίτι του.
Στη συνέχεια όριζε ότι όλα τα έσοδα, με εξαίρεση τα απαραίτητα χρήματα για τα προς το ζην, θα συλλέγονταν σε ένα κοινό ταμείο και θα μοιράζονταν με τη λήξη του συμβολαίου. Εξάλλου, διευκρίνιζε ότι η πρόωρη εγκατάλειψη του θιάσου από την πλευρά ενός μέλους συνεπέφερε και τον αποκλεισμό του από το μοίρασμα των χρημάτων καθώς και την πληρωμή ενός προστίμου. Τέλος διευκρινιζόταν η απόφαση της αγοράς, από το κοινό ταμείο, ενός αλόγου για τη μεταφορά του σκηνογραφικού εξοπλισμού και ξεκαθαριζόταν η απαγόρευση των τυχερών παιχνιδιών, απ?όπου θα μπορούσαν να προκύψουν αλόγιστα έξοδα και τσακωμοί.

Όπως παρατηρούμε, το έγγραφο δεν άγγιζε ερωτήματα σχετικά με το ρεπερτόριο και την καλλιτεχνική οργάνωση του θιάσου, παρά έμενε στην εμπορική διάσταση της επιχείρησης, καθώς και στους ρυθμιστικούς κανόνες της συμβίωσης των μελών. Σύμφωνα μάλιστα με τον Βenedetto Croce ο όρος Commedia dell' Arte δεν προϋπέθετε την αισθητική έννοια που η σύγχρονη γλώσσα τείνει να του προσάψει αφού "Arte" στα λατινικά σήμαινε "επάγγελμα", "εργασία", άρα και "Commedia dell' Arte" σήμαινε "κωμωδία δημιουργημένη από επαγγελματίες". Κανείς δε μπορεί, ωστόσο, να αμφισβητήσει την αισθητική αξία του είδους αφού επηρέασε, ίσως όσο κανένα άλλο, την ιστορία του θεάτρου και την τέχνη της υποκριτικής.

Η τεχνική των ηθοποιών της Commedia dell?Arte.

Υπάρχει μια παρανόηση ως προς την τεχνική του αυτοσχεδιασμού που χρησιμοποιούσαν οι ηθοποιοί της Commedia dell'Arte, και είναι μια παρανόηση που εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη και στις μέρες μας σε σχέση με τους ηθοποιούς που δουλεύουν με τη μέθοδο του αυτοσχεδιασμού.

Κάνουμε το λάθος να θεωρούμε την τεχνική αυτή ως "αυτοσχέδια και αυθόρμητη έκφραση των ηθοποιών κατά την εκτύλιξη της παράστασης, χωρίς όρια και περιορισμούς". Ωστόσο κάτι τέτοιο για τους ίδιους τους κωμικούς της Commedia dell'Arte θα θεωρούταν επαγγελματική αποτυχία. Στην πραγματικότητα, η σπουδαία τεχνική του αυτοσχεδιασμού ήταν το αποτέλεσμα βαθιάς γνώσης της σκηνικής πράξης ύστερα από μακρόχρονη εμπειρία και εξάσκηση. Συγκεκριμένα, ο κάθε ηθοποιός διήγαγε μια μακρόχρονη μαθητεία επάνω στη σκηνή σε συμπληρωματικούς ρόλους (κομπάρσος, χορευτής) προτού καταλήξει στο ρόλο εκείνο που θα ενσάρκωνε για το υπόλοιπο της ζωής του. Γιατί ο κάθε ηθοποιός εξειδικευόταν στην ενσάρκωση ενός συγκεκριμένου ρόλου, γεγονός που δημιουργούσε ένα είδος ταύτισης του ηθοποιού με το ρόλο, με αποτέλεσμα να διατηρούν συχνά οι ηθοποιοί την αμφίεση του ρόλου τους στην καθημερινή τους ζωή και αρκετές φορές να απαρνιούνται και το ίδιο τους το όνομα. Μόνο οι ηθοποιοί που υποδύονταν τους νεαρούς εραστές ,σε μια πιο προχωρημένη ηλικία, όταν έχαναν το παρουσιαστικό του εραστή, μεταπηδούσαν από τους νεανικούς τους τύπους σε άλλους.

Οι ρόλοι ήταν φτιαγμένοι έτσι ώστε να προσαρμόζονται σε διάφορες ιστορίες και πλοκές. Τα εξωτερικά και βασικά χαρακτηριστικά των ρόλων, όπως το όνομα, η ενδυμασία, το πρότυπο της γλωσσικής και υφολογικής έκφρασης, ήταν καθορισμένα, ο κάθε ηθοποιός ωστόσο πρόσθετε το προσωπικό του στοιχείο, σύμφωνα με το ταλέντο του. Οι ηθοποιοί όφειλαν να αποστηθίζουν κείμενα, lazzi (ελαφριές κωμικές νύξεις), burle (ολόκληρα κωμικά σκετσάκια) καθώς και διαλόγους που προέκυπταν από πειραματισμούς στις δοκιμές τους. Χρησιμοποιούσαν τα παραπάνω με μια σχετική ελευθερία, για την ομαλή διεξαγωγή της παράστασης όμως, δεν επιτρεπόταν να ξεφεύγουν από το "σενάριο" το οποίο έθετε τα όρια. Η δουλειά του ηθοποιού, λοιπόν, δεν ήταν καθόλου απελευθερωμένη εκφραστικά και αυθόρμητη, αντιθέτως επιζητούσε την απόλυτη κυριαρχία επί του ρόλου, την εξαιρετική αίσθηση του ρυθμού, την ετοιμότητα, την ευστροφία και την ασφαλή ευκινησία που εγγυούνταν την τέλεια λειτουργία του συλλογικού παιχνιδιού. Πράγματι, όλες οι ενδείξεις συνηγορούν στο συμπέρασμα ότι οι ηθοποιοί της Commedia dell'Arte ήταν ασυναγώνιστοι στο επάγγελμά τους, συνδυάζοντας τις αρετές του χορευτή, του τραγουδιστή, του μίμου, του ακροβάτη, του κωμικού, και παρουσιάζοντας μια απίστευτη πνευματική και σωματική ευλυγισία.

Οι ρόλοι-τύποι στην Commedia dell'Arte.

Οι Υπηρέτες:
Αρχικά ονομάζονταν Zanni. Ο ένας ήταν σοφός και πανούργος ενώ ο άλλος ανόητος και κακοφτιαγμένος. Πάντοτε έτοιμοι να δώσουν λύση, εκούσια ή ακούσια, στα προβλήματα που προέκυπταν, οι υπηρέτες ήταν συνήθως οι πρωταγωνιστές, οι υπεύθυνοι για την εξέλιξη της πλοκής.

Αρλεκίνος:
Πολύχρωμο κοστούμι, ακροβασίες και έντονη σκηνική δράση, χορευτική δεξιοσύνη ακόμα και στο βάδισμα, διακωμώδηση και έξυπνος σχολιασμός στη ροή της πλοκής. Κατεξοχήν πρωταγωνιστής της αυτοσχέδιας φάρσας, πονηρός, κυνικός, αναιδής, χωρατατζής. Λαίμαργος, ψεύτης και κλέφτης πουγγιών ή της "τιμής" των γυναικών.
Πιερότο (Pedrolino):
Υπηρέτης κι αυτός αλλά πιο νόστιμος, αθώος, τίμιος, και αγαθός. Κάνει καταπληκτικές ακροβασίες για να τον θαυμάζει η Κολομπίνα (υπηρέτρια). Ο παλιάτσος, που δε φοράει μάσκα, όπως πολλοί από τους άλλους τύπους, αλλά βάφεται άσπρος στο πρόσωπο, ντύνεται στα λευκά και φορά ένα στενό άσπρο σκουφί που του σφίγγει το κεφάλι. Από γκροτέσκα φιγούρα εξελίχθηκε σε ρομαντική μορφή.
Μπριγκέλa (Brighella) :
Με κάμποσες από τις ιδιότητες του Αρλεκίνου αλλά πιο χωριάτης και ψεύτης, και λιγότερο έξυπνος. Φλύαρος και κλέφτης. Άλλοτε φοβιτσιάρης ή και πιο ευγενικός.
Πουλτσινέλα (Pulcinella):
Φλύαρος, χωρατατζής, ζωηρός, καπεταν φασαρίας. Λιγότερο έξυπνος και περισσότερο βάρβαρος. Καμπούρα εμπρός και πίσω. Με τα χρόνια φουσκώνουν η καμπούρα και η κοιλιά.

Οι Ερωτευμένοι (Accesi):
Σε όλους τους θιάσους υπήρχαν ένα ή δύο ζευγάρια νέων και όμορφων εραστών. Χρησιμοποιούσαν ένα λεπτεπίλεπτο τρόπο ομιλίας, σχεδόν ποιητικό.

Ηλικιωμένοι:
Συνήθως υπήρχαν τρεις ηλικιωμένοι , ο καθηγητής, ο καπετάνιος και ο γιατρός, που χαρακτηρίζονταν από την κωμική και υπερβολική συστροφή κάποιων ιδιοτροπιών (φιλαργυρία, σοφιστεία και φιληδονία) καθώς και από την ομιλία σε διάλεκτο ανάλογα με την καταγωγή.

Γιατρός (Dottore) :
Σχολαστικός και πολυδιαβασμένος. Φίλος του Πανταλόνε, συχνά πατέρας ερωτευμένου νέου. Του συμβαίνει συχνά να ερωτοχτυπιέται κι ο ίδιος και να καταλήγει ?κερατάς? την παραμονή των γάμων του.
Καπετάνιος (Capitano) :
Κορδωμένος, γελοίος παλλικαράς. Φαφλατάς, κατά βάθος ηλίθιος και φοβιτσιάρης. Καμπουρωτή μύτη, τεράστιο μουστάκι. Συνήθως Ισπανός.

Γυναίκες:
Η Commedia dell?Arte ουσιαστικά ανέβασε για πρώτη φορά τη γυναίκα στη σκηνή σε ρόλους ζωηρής και προκλητικής υπηρέτριας, με πιο πιό γνωστή την Κολομπίνα, προξενήτρας, φλύαρης μητέρας, ενοχλητικής ζητιάνας ή κουτσομπόλας γειτόνισσας.

Άλλοι ρόλοι που μπορούσαν να φανούν χρήσιμοι σε ένα ρεπερτόριο που ο κάθε θίασος προσάρμοζε στις ανάγκες του ήταν του συμβολαιογράφου, του ξενοδόχου και του αχθοφόρου.

Η επίδραση της Commedia dell'Arte.

Η επίδραση της Commedia dell'Arte στο Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο Θέατρο είναι ανυπολόγιστη. Κι όταν ακόμα επήλθε η παρακμή του είδους και οι χαρακτήρες άλλαξαν μέχρι το βαθμό της παραμόρφωσης και πάλι μπορούσε να αναγνωρίσει κανείς τα παλιά τους πρότυπα. Οι χαρακτήρες της διαφυλάχθηκαν μέσα στο Γαλλικό Κλασικό Θέατρο (Μολιέρος), το Αγγλικό Θέατρο της Ελισαβετιανής Εποχής (Σαίξπηρ), αλλά και μέσα από την προσπάθεια του Ιταλού Γκολντόνι να ξαναζωντανέψει την Commedia dell'Arte περί τον 17ο αιώνα.
Παντού όπου υπάρχει θέατρο υπάρχουν ίχνη της Commedia dell'Arte, ακόμη και στον Τσάρλυ Τσάπλιν ή το Χοντρό και το Λιγνό. Αλλά και εκτός θεάτρου το κίνημα της Commedia dell?Arte άσκησε την επιρροή του με αποτέλεσμα σπουδαίους πίνακες ζωγραφικής, κοστούμια, γλυπτά και φωτογραφίες.

Πηγές:
-Ιστορία του Θεάτρου, Πάολο Μποζίζιο, Α' τόμος
-Ιστορία Θεάτρου, Φύλλις Χαρτνολ
-Περιοδικό "Αυλαία και πάμε"