Οι νίκες του Κίμωνα κατά των Περσών επέτρεψαν την κυριαρχία των ελληνικών πλοίων στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο, κάτι που οδήγησε στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Στην Αθήνα, μεταφέρθηκε το συμμαχικό ταμείο από τη Δήλο στον Παρθενώνα και με πρωτοβουλία του Περικλή η αξιοποίηση των πόρων του βοήθησε στην ανέγερση των ιερών οικοδομημάτων της πόλης, η οποία έγινε πόλος έλξης για φιλόσοφους, ποιητές και καλλιτέχνες.

Στη γλυπτική αυτής της εποχής, που είναι η φυσική εξέλιξη της πλαστικής του αυστηρού ρυθμού, επικρατούν οι ιδεατές, ολύμπιες μορφές, με μια εσωτερική ισορροπία. Το κάλλος στην ψυχή και το σώμα αποτελεί το ιδανικό στο οποίο αποβλέπουν οι πολίτες και αυτό προβάλλεται μέσα από την τέχνη, ενώ το συμπτωματικό, το άσχημο και το στιγμιαίο δεν ενδιαφέρουν και δεν απεικονίζονται. Την παρούσα περίοδο δεσπόζει το έργο και η προσωπικότητα του Μύρωνα (Εικ. 1), του Φειδία (Εικ. 2), του Αλκαμένη (Εικ. 3), του Αγοράκριτου (Εικ. 4), του Παιώνιου (Εικ. 5), του Πολυκλείτου (Εικ. 6) και του Κηφισόδοτου (Εικ. 7), οι οποίοι φιλοτεχνούν τριασδιάστατα γλυπτά που κατακλύζονται από έναν νατουραλισμό και μια τάση για εξιδανίκευση και ιδεαλισμό, αποτυπώνοντας ταυτόχρονα την ψυχική διάθεση των εικονιζόμενων προσώπων. Σε αυτή τη γραμμή κινείται τόσο ο Πραξιτέλης, ο οποίος διακρίνεται στην απόδοση των ευλύγιστων νεανικών μορφών που όλες τους (ανδρικές και γυναικείες) χαρακτηρίζονται από μια θηλυπρέπεια (Εικ. 8), όσο και οι Τιμόθεος (Εικ. 9), Ευφράνωρ (Εικ. 10), Λεωχάρης (Εικ. 11), Σκόπας (Εικ. 12) και Λύσιππος από τη Σικυώνα (Εικ. 13).

Ακολουθώντας κοινά αισθητικά πρότυπα δημιουργούνται και οι ανάγλυφες επιτύμβιες στήλες που εμφανίζονται κυρίως σε Ιωνία, Θεσσαλία, Δωδεκάνησα, Θράκη, Βοιωτία κατά τη διάρκεια του α΄ μισού του 5ου αιώνα με το τέλος τους να τοποθετείται γύρω στο 317 π.Χ. όταν ένας νόμος του Δημητρίου του Φαληρέως απαγορεύει τις πολυτελείς ταφές στην Αττική. Οι στήλες αυτές, ψηλές και στενές με ανθεμωτή ή αετωματική επίστεψη, αποδίδουν -ως εξέλιξη της μεγάλης πλαστικής- τον νεκρό όρθιο ή καθιστό, με το βλέμμα να κοιτά πέρα από τον υπαρκτό κόσμο, ανάμεσα στα αγαπημένα του πρόσωπα ή σε κάποια ασχολία της καθημερινής του ζωής (Εικ. 14, Εικ. 15).

Στειακάκης Χρυσοβαλάντης
(Ιστορικός Τέχνης)

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

• Gombrich, E. H., Το χρονικό της τέχνης, Μτφρ. Κάσδαγλη Λ., Αθήνα, Μ.Ι.Ε.Τ, 19992.
• Κοκκορού-Αλευρά, Γ., Η τέχνη της αρχαίας Ελλάδας. Σύντομη Ιστορία (1050-50 π.Χ), Αθήνα, Εκδόσεις Καρδαμίτσα, 1995.
• Χόνορ, Χ. - Φλέμινγκ, Τζ., Ιστορία της τέχνης, τόμ. 1, Μτφρ. Παππάς Α., Αθήνα, Εκδόσεις Υποδομή, 1991.