Η Πολιτεία φταίει...

Θα ήταν ευχής έργον αυτή η κλοπή να συνιστούσε μεμονωμένο περιστατικό. Έτσι, δεν θα μπαίναμε στον κόπο να κρίνουμε ή να κατακρίνουμε την έλλειψη πολιτικής απο το Υπουργείο Πολιτισμού πάνω σε αυτό το θέμα. Δυστυχώς όμως το περιστατικό στην Αρχαία Ολυμπία είναι ένα απο τα πολλά που μας έχουν απασχολήσει τους τελευταίους μήνες. Η κλοπή στην Εθνική Πινακοθήκη έχει και αυτή την σημασία της. Γιατί έγινε στην καρδιά της πρωτεύουσας, εκεί που υποτίθεται ότι υπάρχει επαρκής αστυνόμευση για να αντιμετωπίσει οποιονδήποτε προσπαθεί να διαρρήξει κυβερνητικά ή άλλα κτήρια. Και πριν απο την Εθνική Πινακοθήκη είχαμε το περιστατικό παράνομης ανασκαφής στο αρχαίο νεκροταφείο του Αρχοντικού Πέλλας.

Όπως αναφέρει ο επικεφαλής των ανασκαφών αρχαιολόγος Παύλος Χρυσοστόμου "το καλοκαίρι στον απολύτως αφύλακτο (λόγω έλλειψης κονδυλίων για αρχαιοφύλακες) χώρο των 190 στρεμμάτων εντόπισα περισσότερους απο 10 λάκκους που... δεν ανοίξαμε εμείς. Μάλλον μας πρόλαβαν "συνάδελφοι" μας ανασκαφείς-τυμβωρύχοι που λυμαίνονται την ιστορία μας". Και πως να μην τους προλάβουν την στιγμή που σε έναν τόσο ιστορικό χώρο που αποδεδειγμένα, αργά ή γρήγορα, πρόκειται να έλθουν στο φως ανεκτίμητης αξίας αρχαιολογικά ευρήματα δεν υπάρχει ούτε ένας φύλακας; Δεν υπάρχει δηλαδή το αυτονόητο για κάποιον που πιστεύει ακράδαντα στην σημασία ενός τέτοιου χώρου.

Επιπλέον, το περιστατικό με την εξάρθρωση σπείρας αρχαιοκαπήλων σε μεγάλη επιχείρηση σύλληψης τους στη Βόρεια Ελλάδα τον περασμένο Οκτώβριο αλλά και η εξάρθρωση μιας ακόμη σπείρας πριν απο λίγες ημέρες με την "συλλογή" χιλιάδων νομισμάτων και άλλων αντικειμένων, είναι ενδεικτικές του ρυθμού λαθρανασκαφών που διενεργούνται κάτω απο την μύτη των αστυνομικών αρχών και του ίδιου του Υπουργείου. Θα πρέπει να αισθανόμαστε τυχεροί που αυτές οι σπείρες εξαρθρώθηκαν; Με μια πρώτη σκέψη όλοι μας θα λέγαμε "ναι", γιατί καταφέραμε, έστω και την τελευταία στιγμή, να αποσοβήσουμε την πώληση ή την εξαγωγή των αρχαίων σε ξένους συλλέκτες. Απο την άλλη όμως, αν σκεφτούμε πόσα παρόμοια περιστατικά μένουν στην αφάνεια, πόσα περιστατικά κλοπών δεν τα έχει μάθει κανένας απο εμάς γιατί πολύ απλά δεν μαθεύτηκαν και πόσοι συνεχίζουν ανενόχλητοι να δηλώνουν ως επάγγελμα τους την αρχαιοκαπηλία, τότε θα έπρεπε να θεωρούμαστε τυχεροί μέσα στην ατυχία μας. Γιατί, πολύ απλά, το πρόβλημα είναι αναμφισβήτητα μεγαλύτερο απ'όσο δείχνει και οι αρμόδιοι φορείς και υπηρεσίες κατώτερες των περιστάσεων για να το αντιμετωπίσουν...
Τα αγαλματίδια αυτά βρέθηκαν στα χεριά αρχαιοκαπήλων...Είναι μερικά απο τα χιλιάδες αρχαία αντικείμενα που βρέθηκαν τους τελευταίους μήνες και κατασχέθηκαν απο τις αρχές

Φταίνε όμως και οι Πολίτες...

Τα ζητήματα που εγείρονται είναι πολλά και έχουν να κάνουν κυρίως με εμάς τους ίδιους. Προτιμούμε να αφήνουμε αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικής σημασίας για την πολιτιστική μας ταυτότητα Μουσεία εντελώς αφύλακτα; Προτιμούμε να συνεχίσουμε την ίδια πολιτική, με κάποιες βελτιωτικές προσθήκες, οι οποίες όμως δεν λύνουν το γενικότερο πρόβλημα; Ή προτιμούμε μια επανεξέταση της ιεράρχησης των προτεραιοτήτων μας όσον αφορά την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς;
Αν πάρουμε την πρώτη επιλογή τότε τα πράγματα είναι πολύ εύκολα: δεν χρειάζεται να αλλάξουμε κάτι στην πολιτική μας. Συνεχίζουμε με τον ίδιο τρόπο και την ίδια δυναμική να αφήνουμε τους αρχαιολογικούς χώρους και τα Μουσεία αφύλακτα ή με προσωπικό ανεπαρκώς εκπαιδευμένο για να αντιμετωπίσουν έναν υποψήφιο αρχαιοκάπηλο. Δεν μπαίνουμε στον κόπο να αλλάξουμε νοοτροπία ούτε πολιτική, δεν προσλαμβάνουμε περισσότερους φύλακες, ούτε οριοθετούμε τις περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Οι αρχαιοκάπηλοι θα συνεχίζουν ανενόχλητοι το έργο τους και η Πολιτεία θα συνεχίζει να πιστεύει ότι κάνει καλά την δουλειά της.

Αν πάρουμε την δεύτερη επιλογή, τότε οι πρόσφατες εξαγγελίες του Υπουργού Πολιτισμού, μετά απ'όλα όσα συνέβησαν, να προχωρήσει σε ταχύρρυθμη εκπαίδευση των φυλάκων, σε στενότερη συνεργασία με τις Αστυνομικές Αρχές και στην έκδοση εγχειριδίου με τις διαδικασίες ασφάλειας, είναι επαρκείς μέχρις ότου καταφέρουμε να φτιάξουμε ένα αξιόπιστο σύστημα ασφαλείας για όλους τους χώρους Πολιτισμού. Με τέτοιες βελτιωτικές κινήσεις όμως, το μόνο που γίνεται είναι να μετατοπίζεται το κύριο πρόβλημα στο μέλλον και να προσπαθούμε να αμβλύνουμε τις αντιδράσεις και την αγανάκτηση των πολιτών με μέτρα- ημίμετρα εντυπωσιασμού. Κανένα εγχειρίδιο με τις διαδικασίες ασφαλείας και καμία εκπαίδευση φυλάκων δεν είναι αρκετή όταν εισέρχονται στο Μουσείο άνδρες με καλάσνικοφ έτοιμοι να πυροβολήσουν. Ούτε η στενότερη συνεργασία φυλάκων-Αστυνομίας είναι αρκετή προκειμένου αυτή να υποκαταστήσει την αναγκαιότητα παρουσίας της δεύτερης σε οποιοδήποτε χώρο Πολιτισμού υπάρχει στην χώρα μας.

Και εδώ φτάνουμε στην τρίτη επιλογή: Να θέσουμε πάλι νέες προτεραιότητες στον τρόπο που διαχειριζόμαστε το πολιτιστικό μας πλεόνασμα. Να αποφασίσουμε σαν Κοινωνία και Πολιτικό σύστημα ότι η φύλαξη του πολιτιστικού μας πλούτου είναι υποχρέωση, καθήκον και χρέος ΟΛΩΝ μας. Πολιτών και Πολιτείας. Και απο την στιγμή που είναι χρέος όλων μας θα πρέπει πάση θυσία να μεριμνήσουμε για αυτό. Να αποφασίσουμε σαν Κοινωνία και Πολιτικό σύστημα ότι συνιστά μεγαλύτερη προτεραιότητα η φύλαξη του Μουσείου της Αρχαίας Ολυμπίας απότι η φύλαξη ενός βουλευτή ή ενός δημοσίου προσώπου με 5 και 6 αστυνομικούς ο καθένας. Οτι είναι σημαντικότερη όχι η σύλληψη αρχαιοκαπήλων αλλά η αποτροπή αυτών ακόμη και απο το να σκεφτούν να κλέψουν αρχαία αντικείμενα ιστορικής αξίας. Να αποφασίσουμε τώρα ως Κοινωνία και Πολιτικό Σύστημα οτι η ιδέα συγκρότησης μιας Αστυνομίας ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ υπεύθυνης για την φύλαξη της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς, στην λογική και την φιλοσοφία της αντίστοιχης Ιταλικής, είναι περισσότερο επείγουσα απο την συνέχιση της ύπαρξης της εντελώς άχρηστης Δημοτικής Αστυνομίας, που για άλλο λόγο φτιάχτηκε και άλλο ρόλο εξυπηρετεί.

Αφού λοιπόν αποφασίσουμε σαν Κοινωνία και σαν Πολιτικό σύστημα τώρα οτι το αρχαίο μάρμαρο, το βυζαντινό κεραμικό, ο παραδοσιακός ξύλινος αργαλειός και το αλεξανδρινό νόμισμα είναι όντως άξια προστασίας και ανάδειξης με τρόπο καθολικό, επαρκή και άμεσο, τότε δεν θα μας φαίνονται απόψεις ριζικές και σε ένα βαθμό επαναστατικές ως εξωπραγματικές. Απόψεις όπως η μετατροπή της Δημοτικής Αστυνομίας σε Αστυνομία επιφορτισμένη αποκλειστικώς με την προστασία της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς (απο την φύλαξη των χώρων μέχρι τα σπρέι στα νεοκλασικά και στη Ακαδημία Αθηνών), δεν θα μας φαίνονταν ανεφάρμοστες. Ούτε η προτάσεις συνδρομής των Ενόπλων Δυνάμεων, στα πλαίσια του κοινωνικού τους ρόλου, στην φύλαξη απομακρυσμένων αρχαιολογικών περιοχών, που κάτω απο άλλες συνθήκες δεν θα μπορούσαν να φυλαχθούν, θα μας φαίνονταν ακραίες ή παράλογες. Αν αλλάζαμε νοοτροπία και προτεραιότητες στην ζωή μας δεν θα θεωρούσαμε περίεργο, ακραίο ή ανέφικτο τις παραπάνω πολιτικές. Ούτε θα θεωρούσαμε "αντισυμβατικές" ή "περίεργες" ομάδες εθελοντών απο απλούς πολίτες που θα μπορούσαν να προσφέρουν επικουρικά στην φύλαξη χώρων, όπως κάνουν τα καλοκαίρια για την φύλαξη των δασών. Τέτοιες κινήσεις θα τις αντιμετωπίζαμε σαν αξιοποίηση της ανεκμετάλλευτης δυναμικής που κρύβει η Ελληνική Πολιτεία σε μέσα και ανθρώπινους πόρους, αλλά και σαν ευκαιρία η ίδια η Κοινωνία των Πολιτών να πάρει μερίδιο της ευθύνης που της αναλογεί.
Αν υπήρχε επαρκής προστασία των πολιτιστικών μας θησαυρών, τότε πίνακες σαν και αυτοί δεν θα έκαναν... φτερά απο την Εθνική Πινακοθήκη
Πρέπει να συμφωνήσουμε σε μια βάση εθνική και συλλογική: Αν δεν αντιμετωπίσουμε τον Πολιτισμό σήμερα (και όχι αύριο) ως κάτι που βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τότε το πρόβλημα θα πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και οι μαζικές κλοπές και υποβαθμίσεις κτημάτων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς θα γίνουν καθημερινό φαινόμενο.

Ένα απο τα καλά της οικονομικής κρίσης είναι οτι μας έκανε να δούμε τον εαυτό μας μπροστά στον καθρέφτη της αλήθειας. Μπροστά σε αυτόν τον καθρέφτη που χρόνια τώρα αποφεύγαμε να δούμε γιατί πολύ απλά φοβόμασταν μήπως αυτό που πιστεύαμε για εμάς είναι αντίθετο απο την πραγματικότητα. Η οικονομική κρίση μας έφερε προ των ευθυνών μας και στο πεδίο που λέγεται Πολιτισμός. Είναι στο χέρι μας, με ειλικρίνεια και σοβαρότητα, να κοιτάξουμε γύρω μας και να διορθώσουμε αυτά που αφήσαμε ανεξέλεγκτα να μεγεθυνθούν ενώ εμείς βρισκόμασταν στην μέθη μιας υποτιθέμενης κοινωνικής ευμάρειας.
Μουσείο αφύλακτο σημαίνει έλλειψη Πολιτιστικής συνείδησης. Σημαίνει έλλειψη παιδείας γύρω απο την σημασία που αποδίδουμε στο αρχαίο μάρμαρο, στο βυζαντινό ψηφιδωτό, στο λαικό κομψοτέχνημα. Σημαίνει λανθασμένη ιεράρχηση προτεραιοτήτων, όταν αφήνεις το Μουσείο αφύλακτο ενώ διαθέτεις 200 αστυνομικούς για την φύλαξη ενός κυβερνητικού κτιρίου. Όσο πιο νωρίς το καταλάβουμε τόσο πιο γρήγορα θα βάλουμε έναν φύλακα να το προσέχει. Γιατί ο Πολιτισμός φαίνεται στον τρόπο που τον αντιμετωπίζεις και τον διαχειρίζεσαι και όχι στον τρόπο που τον εκμεταλλεύεσαι λεκτικά και οικονομικά.
Η Δημοτική Αστυνομία θα μπορούσε να μετατραπεί, με βάση το Ιταλικό παράδειγμα, σε Αστυνομία αποκλειστικά επιφορτισμένη με την προστασία της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς. Εικόνες σαν και αυτή θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν υπήρχε και η αρμόδια αρχή για να τις αποτρέψει...
Αν δεν έχεις επίγνωση του Πολιτισμού τον οποίο οφείλεις να διαχειριστείς τότε μοιραία φτάνουμε στην σημερινή κατάσταση η Εθνική Πινακοθήκη της χώρας σου και ένα απο τα σημαντικότερα Μουσεία για την πολιτιστική σου ταυτότητα να λοιδορούνται και να παρα-βιάζονται. Αν δεν νιώσουμε σαν Κοινωνία μέσα απο μια τέτοια διάρρηξη την διάρρηξη του ίδιου μας του σπιτιού τότε αυτά τα φαινόμενα θα συνεχίζουν να ευδοκιμούν. Θα συνεχίσουμε να είμαστε θεατές μπροστά σε ένα θέατρο υψηλής υποκριτικής ημών των ιδίων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε οτι ποτέ στην χώρα δεν έχει πραγματοποιηθεί μια μαζική διαδήλωση για τον Πολιτισμό μας.

Στις μέρες μας, η κλοπή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς κρίνεται λιγότερο σημαντική απο την μείωση των μισθών ή των συντάξεων. Η συνεχής υποβάθμιση του πολιτιστικού μας προϊόντος απο την Πολιτεία και κυρίως απο εμάς τους ίδιους είναι καθημερινότητα πλέον. Αν θέλουμε να αλλάξουμε σελίδα, να αναστήσουμε τις χαμένες μας πολιτιστικές ευαισθησίες, θα πρέπει να σκεφτούμε σε τι σκαλί του βάθρου είχαμε όλα αυτά τα χρόνια αυτό που λέγεται προστασία και ανάδειξη της Πολιτιστικής μας ιδιαιτερότητας, και αν η ιεράρχηση των μέχρι πρότινος προτεραιοτήτων μας ήταν ικανή να αποτρέψει φαινόμενα κλοπών όπως αυτές που αναφέρθηκαν.

Μήπως τελικά φταίμε και εμείς για αυτήν την κατάντια;

Μήπως τελικά είμαστε και εμείς συνυπαίτιοι στην υποβάθμιση του πολιτιστικού μας πλεονάσματος;

Μήπως τελικά πρέπει προτεραιότητα μας να είναι η διαφύλαξη της μόνης περιουσίας που μας έχει απομείνει και δεν είναι άλλη απο την Ιστορία και τον Πολιτισμό μας;