- Ποιές ανησυχίες, εξωτερικά ή και εσωτερικά ερεθίσματα σε οδήγησαν στον τρόπο που εκφράζεσαι;
Μου θύμησες τον Ακριθάκη: «Ζωγραφική! Πως μπλέχτηκα σ' αυτήν την ιστορία!» Και πρόκειται πράγματι για μπλέξιμο, όταν σκέπτομαι ότι μέχρι 26 χρονών δεν είχα καμία σχέση με τον χώρο της τέχνης, αν εξαιρέσω τα αφηρημένα σχέδια που έκανα σ' ένα κομμάτι χαρτί, ένα είδος αυτόματης γραφής, μιλώντας κάποια ώρα στο τηλέφωνο... Είχα μόνο πολύ καλές σχέσεις με την ευκλείδειο γεωμετρία όπως και με την γεωμετρία του Λομπατζέφσκυ και του Ρήμαν. Κατά τ' άλλα, μόνο θετικές επιστήμες, διαφορικές εξισώσεις, συναρτήσεις, μαθηματικά και φυσική. Με χαρακτήριζε ένας ορθολογικός τρόπος σκέψης, αυτός των θετικών επιστημών. Και επόμενο ήταν αυτό, αν σκεφτεί κανείς ότι όλο το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι διαμορφωμένο έτσι ώστε να εξασκεί σε μεγάλο βαθμό το αριστερό μισό του μυαλού μας, αλλά αγνοεί τελείως το άλλο μισό. Θυμάμαι ότι στα σχολικά εγχειρίδια, οτιδήποτε είχε σχέση με τέχνες και πολιτισμό δεν διδάσκονταν και ήταν πάντα εκτός ύλης εξετάσεων. Είναι γεγονός ότι στον δυτικό πολιτισμό γενικότερα, η παιδεία μας είναι εντελώς ορθολογιστική. Να πάρουμε όμως τα πράγματα με την σειρά.
Είναι γνωστό ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος χωρίζεται σε δυο ημισφαίρια που εκτελούν εντελώς διαφορετικές λειτουργίες. Το αριστερό είναι αυτό που σκέπτεται, υπολογίζει, αναλύει τα πράγματα, που εξετάζει λογικά τις καταστάσεις και καταλήγει σε συμπεράσματα. Το δεξί, δεν καταλαβαίνει από αριθμούς και λέξεις , αλλά έχει φαντασία, δίνει έμπνευση, διαισθάνεται, νιώθει, ασχολείται μόνο με το σήμερα, ο μόνος χρόνος του είναι το εδώ και τώρα και βέβαια φτάνει στην ουσία των πραγμάτων. Θα μπορούσαμε να πούμε πως αν το αριστερό ημισφαίριο είναι το εργαλείο, το όπλο του μαθηματικού, τότε το δεξί είναι το όπλο του καλλιτέχνη.
- Οι σπουδές σου σε άλλο τομέα και η μεταπήδησή σου στη ζωγραφική και γενικά στο κόσμο της τέχνης πώς προέκυψε;
Εκείνη την χρονική περίοδο την έψαχνα με την αναλυτική ψυχολογία του Καρλ Γιουνγκ (συλλογικό ασυνείδητο, αρχέτυπα, σύμβολα) και με τις θεωρίες του Βίλχελμ Ράιχ (θωρακισμένος άνθρωπος, θεωρία οργόνης, τον οργονοσυσσωρευτή ενέργειας, την λειτουργία του οργασμού, την αλληλογραφία του με τον Αϊνστάιν). Τότε ήταν που ήρθα σε επαφή με τον Bob Najemy (μηχανολόγος μηχανικός και καθηγητής της γιόγκα) της σημερινής «Αρμονικής ζωής». Μέσα από τον Bob που καταπιάστηκε με το θέμα " φυσική και μεταφυσική ", γνώρισα την εργασία του Fritjof Capra: Tao of Physics, μια εργασία που μου έδωσε αρχέτυπα ερεθίσματα αναζήτησης σ' αυτόν τον χώρο και ήταν και η γέφυρα να περάσω από την φυσική στην μεταφυσική. Ο Fritjof Capra ως πυρηνικός φυσικός, βρήκε καταπληκτικές ομοιότητες ανάμεσα στις θεωρίες της σύγχρονης φυσικής και στις αρχαίες πνευματικές αλήθειες. Πειραματίστηκε αρχικά με «δυναμικά φυτά», θέλοντας να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στην αναλυτική σκέψη και στην διαλογιστική εμπειρία.
Έχοντας αυτά τα ερεθίσματα συν το ότι ζούσα σ' ένα γιογκικό Ασράμ εκείνη την περίοδο, άρχισα το πέρασμα στην αντιπέρα όχθη -από την φυσική στην μεταφυσική-, βλέποντας ότι η μεταφυσική χρησιμοποιεί εκτός από την λογική και την διαίσθηση. Στο Ασράμ ήρθα σε επαφή για πρώτη φορά με τα Γιάντρας και τα Μαντάλας που οι γιόγκηδες χρησιμοποιούν σαν πρακτική οραματισμού και διαλογισμού. Οι θιβετιανοί που κατ' εξοχήν ασχολούνται μ' αυτήν την τέχνη, θεωρούν τα μαντάλας ως «ελευθερωτές της όρασης». Έτσι λοιπόν βρέθηκα να σχεδιάζω και να ζωγραφίζω γιάντρες και μαντάλες και αυτή ήταν η πρώτη μου ουσιαστική επαφή με τον χώρο της τέχνης. Στην πορεία μου λοιπόν από την φυσική στην μεταφυσική πρόεκυψε το στοιχειό της τέχνης. Αυτό, τότε δεν έγινε συνειδητά, αλλά αργότερα συνειδητοποίησα ότι ο πιο σημαντικός λόγος της ενασχόλησής μου με τα εικαστικά ήταν να δώσω κίνητρα στο δεξί ημισφαίριο του εγκέφαλου να ξυπνήσει από τον λήθαργο, βάζοντας στην άκρη το υπερτροφικό αριστερό ημισφαίριο...
Μετά από 3 χρόνια ήρθε και η πρώτη μου έκθεση που ήταν καρπός αυτής της άσκησης -εσωτερικής εργασίας-, με εικονογράφηση αρχέγονων εικονοσυμβόλων και παραστάσεων πάνω σε ύφασμα και σε ξύλο. Η διερεύνηση αυτή, της συμβολικής σημασίας της τέχνης μου έδωσε μια οπτική ερμηνεία της σκέψης μου, μια και είχα αρχίσει να παρατηρώ την ψυχολογική σημασία των εμπειριών μου στην καθημερινότητα. Η ενασχόλησή μου αυτή τότε, ήταν ένα είδος αυτοανάλυσης και ένα μέσο μετασχηματισμού του ενεργειακού μου δυναμικού. Για να το πω πιο απλά, για να μην πιάσω θέση σε κανένα ντιβάνι ψυχαναλυτή, έπιασα πινέλο...!
- Ποιά κινήματα και ποιοί καλλιτέχνες σε επηρέασαν;
Αφού λοιπόν μπήκα στον χορό, έπρεπε να χορέψω! Και για να χορέψεις πρέπει να ξέρεις κάποιες κινήσεις, λίγη θεωρία. Εγώ ήμουν αλεξιπτωτιστής στο χώρο των εικαστικών! Χρειαζόμουν την γνώση κάποιων τεχνικών, την γνώση κάποιων εκφραστικών μέσων. Άρχισα λοιπόν να μελετώ ακατάπαυστα την ιστορία της τέχνης και τις τεχνοτροπίες που αναπτύχθηκαν στο πέρασμα του χρόνου, από την παλαιολιθική εποχή που ο άνθρωπος κατοικούσε και ζωγράφιζε την προϊστορία σε τοιχογραφίες στα σπήλαια, μέχρι τα κινήματα του 20ου αιώνα.
Δεν υπήρξε «πέτρα» εκείνο το διάστημα που δεν «σήκωσα» για να κοιτάξω τι έχει από κάτω... Σύντομα κατέληξα ότι μ' ενδιέφερε το αληθινό και όχι το ρεαλιστικό. Έτσι προσπέρασα με την μiα την παραστατική ζωγραφική -λες και την είχα εξαντλήσει σε προηγούμενες ζωές! Κινήθηκα ευθύς εξ' αρχής στην περιοχή της ανεικονικής, υπερβατικής τέχνης, λειτουργώντας αφαιρετικά ως προς κάθε τι που θεωρείται συγκεκριμένο, ζητώντας την υπέρβαση του αντικειμένου. Δεν έβρισκα κανένα ενδιαφέρον στο να παραστήσω φυσικά φαινόμενα αλλά να εισχωρήσω σ' αυτά και να τα διερευνήσω. Μ' αυτά τα δεδομένα, η προσοχή μου στράφηκε σε προϊστορικούς πολιτισμούς και προϊστορικά ευρήματα.
Με γοήτευαν οι βραχογραφίες προϊστορικών σπηλαίων, οι μεγαλιθικές κατασκευές-μνημεία τύπου Στόουνχεντζ, τα Μενιρς στο Καρνάκ στην Βρεττάνη, ο μεγάλιθος της Κορνουάλης (πέτρινο δακτυλίδι), οι μεγαλιθικοί σχηματισμοί των Δρυίδων, οι γραμμές Νάζκα στο Περού, η Προκολομβιανή τέχνη, οι πυραμίδες του Ήλιου και της Σελήνης στο Τεοτιχουακάν των Ατζέκων στο Μέξικο, τα αγάλματα στο νησί του Πάσχα, η αρχιτεκτονική του Μοχένζο Ντάρο στην Μεσοποταμία, το Αγιερς ροκ των ιθαγενών της Αυστραλιανής ερήμου... και φυσικά οτιδήποτε είχε σχέση με ερείπια της προϊστορίας στον Ελλαδικό χώρο αλλά και μεταγενέστερα. Μεγαλιθικές κατασκευές των Πελασγών, πυραμίδες, Μυκηναϊκό πολιτισμό, , αρχαϊκές γραφές όπως η Γραμμική Β, Νεκρομαντεία, θολωτοί τάφοι, κυκλώπεια κτίσματα, Ασκληπιεία, Θέατρα κ.τ.λ, που μέχρι και σήμερα επισκέπτομαι και φωτογραφίζω.
Και από την προϊστορία περνούσα κατευθείαν στις αρχές του 20ου αιώνα. Ένα κίνημα, που μου έκανε κλικ, ήταν το κίνημα Φλουξους (=σε ροη), στην ουσία ένα αντικαλλιτεχνικό κίνημα (η τέχνη του να παράγεις αντιτέχνη) - μια αναβίωση του ντανταϊστικού κινήματος, που επιμένουν να το σνομπάρουν και τα πιο ενημερωμένα βιβλία μοντέρνας τέχνης. Παρ' όλα αυτά όμως μπήκε στην ιστορία και ας μην είχε καμιά όρεξη να το κάνει! Από το Fluxus κράτησα το: «τα πάντα fluxus» , παραφράζοντας τον Ηράκλειτο.
Επίσης με συγκίνησε η Art Brut (ακατέργαστη - πρωτόγονη τέχνη), έναν όρο που εισήγαγε ο Ντυμπυφφέ για την τέχνη των παραφρόνων, των παιδιών και των αυτοδίδακτων ιθαγενών, μια τέχνη που είναι μακριά από πολιτιστικούς θεσμούς όπου κυριαρχούν οι καριερίστες διανοούμενοι. Για παράδειγμα, οι τρόφιμοι του ιδρύματος Γκουγκιγκ έξω από την Βιέννη, που έγινε το κέντρο ενός καινοτόμου ψυχιατρικού πειράματος. Βέβαια πιο πριν, στα φοιτητικά μου χρόνια είχα επηρεαστεί από το αντιψυχιατρικο κίνημα των Λάϊγκ και Κούπερ (ας είναι καλά εκεί που είναι ο Λεωνίδας ο Χριστάκης με το « Ιδεοδρόμιο », που έφυγε πρόσφατα από την ζωή), όπως και από τους σουρεαλιστές που φλέρταραν με την αισθητική γοητεία της τρέλας από την δεκαετία του '20.
Τώρα, ονόματα καλλιτεχνών που εκτιμώ και δεν έχουν ξεθωριάσει στην μνήμη μου, είναι αρκετά. Θα μπορούσα να αναφέρω τον Γιόζεφ Μπόις, τον Μαρσέλ Ντυσάν, τον Μαν Ρέι, τον Μαρκ Ρόθκο, τον Τζάκσον Πόλλοκ, τον Τάπιες, τον Βίλεμ ντε Κούνιγκ, τον Κρίστο, τον Ρουμάνο χωρικό Μπρανκούζι, τον Πήτερ Γκρίναγουεϊ, τον ψηφιακό ντανταϊστή Ναμ Γιουν Παικ. Aπό την Ρώσικη Πρωτοπορία τους Βλαντιμίρ Τατλιν, Ματιούσιν, Μαλεβιτς, Καντίνσκυ, Ροντσένκο. Και αφήνω για το τέλος τους Ρίτσαρντ Λογκ, Ντένις Όπενχαϊμ, Ρόμπερτ Σμίθσον.
Σχετικά με τους δικούς μας, αναφέρω ενδεικτικά τον Γιάννη Κουνέλλη, τον Γιώργο Ζογγολόπουλο, τον Δημήτρη Αληθεινό, τον Νίκο Κεσσανλή, την Ναυσικά Πάστρα, την Μπία Νταβού, τον Γιάννη Σπυρόπουλο, τον Γιάννη Μόραλη, τον Κωστή Τριανταφύλλου, τον Τάκι τον Αλέξη Ακριθάκη.
- Ποιά είναι τα σημεία «σταθμός και έμπνευσης» που συνάντησες στο ταξίδι σου ;
Καταλυτική επίδραση πάνω μου είχε η μελέτη των προκατακλυσμιαίων πολιτισμών και μετέπειτα του Νεολιθικού πολιτισμού. Έργα τέχνης οδόσημα στην πορεία μου στο χώρο της τέχνης θεωρώ τα ειδώλια των Τολτέκων, Μιστέκων, τα Κυκλαδίτικα Ειδώλια, τα Μεγαλιθικά μνημεία και Ντολμεν της Ευρώπης, τις βραχογραφίες των προϊστορικών σπηλαίων της Σαχάρας, της Αλταμίρα, του Λασκώ, τις βραχογραφίες των Ινδιάνων Χόπι, την ζωγραφική των Μαντάλας στην άμμο των Ινδιάνων Ναβαχο, τις Μαντάλες των Βουδιστών στο Θιβέτ, τους κήπους Ζεν ναών.
Μέχρι και σήμερα με τραβάνε οι λίθινες κατασκευές από ερείπια που έχουν σχέση με το απώτερο παρελθόν. Πάνω στην πέτρα είναι κωδικοποιημένη όλη η μνήμη της ανθρωπότητας και επειδή αντέχει στην φθορά του χρόνου αποτελεί βασικό συνδετικό κρίκο με την ιστορία. Οι τόποι δύναμης, είναι στα ταξίδια μου, αγαπημένοι προορισμοί για φωτογράφιση, κυρίως της ενέργειας του χώρου, μιας ενέργειας που προέρχεται από το παρελθόν του.
Από τον χώρο της σύγχρονης τέχνης θα σταθώ ιδιαίτερα στο τετράγωνο του Μάλεβιτς, στο Κογιότ του Γιόζεφ Μπόις, στην σπειροειδή προβλήτα του Σμίθσον, στους λαβύρινθους του Ρίτσαρντ Λογκ, στην Σιωπή της μουσικής του Τζων Κέιτζ, στα Μαγνητικά γλυπτά του Τάκη.
Τώρα, καθοριστικοί σταθμοί στην γενικότερη πορεία μου έξω από τον χώρο της τέχνης ήταν κάποιες θεωρίες, όπως η θεωρία των ενιαίων κβαντικών πεδίων, η γάτα και η εξίσωση του Στρέντινγκερ, η θεωρία των υπερχορδών , η θεωρία του χάους και η φρακτάλ γεωμετρία, οι συζητήσεις του Ντέιβιντ Μπομ με τον Τζίντου Κρισναμούρτι, η αναβίωση της Τάντρα, οι ομιλίες του Όσσο, οι «ιστορίες δύναμης» και το Ναγουάλ του Κάρλος Καστανέντα, οι ομιλίες του Γιογκανάντα, η «εργασία» του Γεώργιου Γκουρτζιέφ.
- Τί ρόλο παίζει πια η τέχνη στη ζωή σου;
Μιλώντας για το σήμερα και από το επίπεδο επίγνωσης που βρίσκομαι σ' αυτή την φάση της εξέλιξης μου, νομίζω ότι δεν παίζει κάποιον ιδιαίτερο λόγο ή τουλάχιστον δεν παίζει τον ρόλο που έπαιζε τα τελευταία 20 χρόνια. Εξ' άλλου τα τελευταία 3-4 χρόνια είμαι σε διάσταση με την ...Κυρία! Εκκρεμούν διάφορες αγωγές για πρόκληση βλαβών κ.τ.λ! Έχουν αναλάβει οι δικηγόροι μας τί μέλλει γενέσθαι...! Πέρα όμως από την πλάκα, νιώθω ότι έχει κλείσει ένας κύκλος 20 και χρόνων. Τώρα ...καιρού θέλοντος (ο Καιρός γαρ Εγγύς, έτσι δεν λέγεται?!) και Θεού επιτρέποντος... ίσως ανοίξει κάποιος καινούργιος ομόκεντρος ή μη κύκλος, πάντως είναι κάτι που εγώ δεν μπορώ να το ξέρω σ' αυτή την φάση... Δεν λένε, ότι όταν νιώθεις ότι το μεταφορικό μέσο (στην προκείμενη περίπτωση η τέχνη) έχει κολλήσει στην λάσπη στην μέση του πουθενά, αυτό είναι μια ένδειξη ότι ετοιμάζεσαι να περάσεις στο επόμενο κεφάλαιο της ζωής σου?!
Κρατάω μόνο κάποιες επαφές με ψηφιακές μορφές έκφρασης - ψηφιακή φωτογραφία, photoshop και φλερτάρω με βιντεοεγκαταστασεις... Ε! μη ξεκόψω απότομα και μου βγει κανένα στερητικό!
Εκτιμώ πάντως, ότι είναι σημαντικό και για την τέχνη και για τον καλλιτέχνη κάπου - κάπου, να ξέρει να αποτραβιέται στην σιωπή και όχι να είναι διαρκώς πρώτο τραπέζι πίστα...
- Τι είναι τέχνη για σένα;
Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν, θα μπορούσα να πω ότι η τέχνη υπήρξε για μένα μια μορφή γραφής. Η δημιουργία ενός έργου (και όχι η παραγωγή ενός προϊόντος προς κατανάλωση, όπως συνήθως συμβαίνει), είναι για μένα ένα είδος ενσάρκωσης. Υπάρχει κάτι που ακόμη είναι αφανέρωτο και δεν έχει έρθει στο φως. Θα μπορούσε να είναι μια ιδέα, μια φωτογραφία, μια χειρονομία, μια φράση, ένας πίνακας... Έρχεσαι τώρα εσύ - ως ενδιάμεσος φορέας στο έργο της δημιουργίας και όχι απ' ευθείας δημιουργός - και του δίνεις μορφή. Αυτό είναι όλο.
Η τέχνη στην ζωή μου δεν υπήρξε ποτέ σκοπός αλλά το μέσον. Όταν στα 26 μου η πλειονότητα των πέριξ κοιτούσαν να βολευτούν και να τα κονομήσουν για να κάνουν πλούσια την ζωή τους, ο Ιάνις μπήκε στα πλαίσια μιας αναζήτησης στον χώρο της σύγχρονης τέχνης κάνοντας μια εργασία εσωτερική, για να δώσει νόημα στην ζωή του... Έχοντας ήδη κατανοήσει την διαφορά μεταξύ δουλειάς και εργασίας... Και δόξα τω θεώ, ευτυχώς δεν υπήρξα ψώνιο ώστε να πιστέψω όπως λέει και ο ποιητής ότι « η ομορφιά δεν συμπληρώθηκε στον κόσμο και περίμενε έμενα να την συμπληρώσω » ...
Και στην τελική, είτε μας αρέσει αυτός ο κόσμος είτε δεν μας αρέσει, ανεξάρτητα από το αν ξέρουμε γιατί βρισκόμαστε εδώ κάτω - πάντως νομίζω όχι για να το διασκεδάσουμε! - πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να περάσουμε ευχάριστα και με πληρότητα τις μέρες μας που μας αναλογούν στην γη. Και η ενασχόληση με την τέχνη «θα μπορούσε να είναι μια κάποια λύση» μακριά από... βαρβάρους. Τώρα που το σκέφτομαι δεν πέρασα και άσχημα τόσα χρόνια μέσα σ' αυτήν την «σχέση»! Οι παρατρεχάμενοι, παράγοντες και Σια είναι αυτοί που συνήθως χαλάνε το κλίμα σ' αυτήν, την έτσι και αλλιώς δύσκολη συμβίωση...!
- Αν και θεωρείς τον εαυτό σου εικαστικό ασχολείσαι και με άλλες μορφές έκφρασης. Τα ενδιαφέροντά σου ποικίλουν..Είσαι σύμβουλος μη συμβατικής θεραπευτικής (ολιστική βοτανική θεραπευτική-ανθοϊάματα Dr.E.Bach κ.α.), συντονίζεις ομάδες art therapy, art action, διδάσκεις θεραπευτικές τέχνες όπως δημιουργική φωτογραφία, εικαστική παιγνιοθεραπεία, ζωγραφική μαντάλα, ζεν ζωγραφική, τεχνικές βαθειάς χαλάρωσης και διαλογισμού, αναπνευστικές τεχνικές (πραναγυάμα) και Γιόγκα. Πες μας λίγα λόγια για αυτές.
Στο Ελλάντα ότι δηλώσεις είσαι, έλεγε ο Γιάννης Τσαρούχης. Και εγώ κάτι έπρεπε να δηλώσω! Πάντως τα εικαστικά κυριάρχησαν για μια μεγάλη περίοδο της ζωής μου. Γενικότερα όμως ο κεντρικός άξονας της έρευνας μου διαπερνά, ας πούμε ένα τετράγωνο, που στις 4 πλευρές του βρίσκονται η σύγχρονη φυσική (κβαντομηχανική), η σύγχρονη τέχνη, ο μυστικισμός και η εναλλακτική ιατρική.
Υπάρχουν χρονικές περίοδοι που το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται στην μία ή στην άλλη πλευρά περισσότερο. Μη φανταστείς ότι αυτό γίνεται ταυτόχρονα σ' όλες τις πλευρές! Και το αντικείμενο της έρευνάς μου είναι η διερεύνηση της σχέσης και της συσχέτισης αυτών των τεσσάρων.
Μήπως το νταλαβέρι που γίνεται στον χώρο της τέχνης, δεν είναι μια μορφή θεραπείας?! - έστω, υποβαθμισμένης- είτε της ματαιοδοξίας, είτε της επιβεβαίωσης μέσω τρίτων, είτε αποκτώντας χρήματα και μειώνοντας την ανασφάλεια ή τονώνοντας την αυτοεκτίμηση, είτε καβαλώντας το καλάμι και δίνοντας τροφή σ' ένα ήδη ψωνισμένο και υπερτροφικό ''εγώ''... Και απ' ότι φαίνεται, για να φτάσεις στην άσκηση του αυθεντικού art therapy που οδηγεί στην αυτογνωσία, πρέπει να περάσεις από τα πιο πάνω «εναλλακτικά therapy»!!
Έχοντας υπάρξει και ορειβάτης, λέω ότι μπορείς να φτάσεις στην « κορυφή » από πολλά μονοπάτια, αρκεί να μη χαθείς στις διασταυρώσεις! Αλλά και το «χάσιμο» μέσα στο παιγνίδι δεν είναι ? !!
- Υπάρχει κάποιος προσωπικός σκοπός στην όλη πορεία και εξέλιξή σου;
Από μικρός ένιωθα ότι υπήρχε μέσα μου ένας άξονας που καθόριζε την όποια δράση μου. Στην πορεία και στην προσπάθεια αποκωδικοποίησης αυτού του «άξονα », τον ερμήνευσα σαν ένα καθήκον προς την δημιουργία. Πρέπει με κάποιο τρόπο να δικαιολογήσεις το πέρασμα σου από την Γη. Να μην πιάνεις τζάμπα χώρο, ούτε να χαραμίζεις τζάμπα αέρα! Και φυσικά να μην μολύνεις με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο την Ζωή στο πέρασμα σου, ευτελίζοντάς την.
Βέβαια, δημιουργικός δεν σημαίνει ότι είσαι μόνο όταν κάθεσαι μπροστά σ' ένα τελάρο. Δημιουργία είναι και το να φτιάξεις ένα μπαξέ στην αυλή σου, να μαζέψεις μανιτάρια στο δάσος, να φτιάξεις μια σχεδία για να περάσεις στο απέναντι ξερονήσι, να παίξεις μια παρτίδα τένις, ν' ανέβεις σε μια ψηλή κορυφή χαζεύοντας είτε μαζεύοντας πετρώματα...
Η δράση στον χώρο της τέχνης είναι ένας προθάλαμος προετοιμασίας για την πράξη της ζωής. Για να γίνεις ένας καλλιτέχνης στη ζωή! Και χρειάζεται μεγάλη επιδεξιότητα για να τα καταφερεις....Ο Κρισναμούρτι είχε πει ότι: «επιδεξιότητα στη δράση σημαίνει απουσία του εγώ. Και η πραγματική τέχνη είναι απουσία του "εγώ". Η μεγαλύτερη τέχνη είναι να ζείτε επιδέξια ολόκληρο το χώρο της ζωής ».
Εκείνο που μ' ενδιαφέρει σήμερα είναι να ζω στο τώρα, να υπάρχω χωρίς φόβο. Να αναπτύξω τον παρατηρητή μέσα μου, να παρατηρώ ότι περνά από το νου μου χωρίς να ταυτίζομαι, να παρατηρώ τις σκέψεις μου... Έχοντας ένα σιωπηλό ενδιαφέρον περισσότερο για την λειτουργία της ασυνείδητης θέασης των πραγμάτων... Το μυστικό είναι «να ζεις μέσα στον κόσμο αλλά να μην κολλάς στη σκόνη του...». «Να είστε περαστικοί», είχε πει ο Ιησούς.
Σημαντικός στόχος, ειδικά στις μέρες μας, είναι η αναζήτηση για ένα είδος μετάγγισης μιας γνώσης - φίλτρου, που θα μου δώσει ανεκτικότητα και απάθεια απέναντι στο ξενέρωτο της αμορφωσιάς και της ασχήμιας, την ιδιοτέλειας και της βλακείας.
Είναι σημαντικό να δει κανείς το ψεύτικο σαν ψεύτικο και το αληθινό σαν αληθινό. Και αυτό είναι ένας διαρκής σκοπός που χρειάζεται να είσαι συνέχεια σε εγρήγορση. Εκτίμηση μου είναι, ότι η ζωή ως φαινόμενο εκφυλισμένο ή μη, χρήζει σεβασμού, έστω και αν ο απώτερος σκοπός είναι ν' ανακαλύψεις και ν' απολαύσεις διασκεδάζοντας την απολυτή ανοησία των εκδηλώσεων της.
- Μίλησέ μας για τη σχέση Άνθρωπος - Τέχνη - Ζωή
Η τέχνη βοηθάει στο να δούμε αυτό που δεν είναι ορατό. Αυτό που είναι ορατό, λέει ο Πλάτωνας, «είναι μόνο μια σκιά ή μια αντανάκλαση της αλήθειας».
Στους αρχαίους χρόνους όλα τα έργα τέχνης βασίζονταν στα μαθηματικά. Στην αρχαιότητα δεν έγραφαν βιβλία αλλά έφραζαν την γνώση μέσα από τα έργα τέχνης, αρκεί να ήξερες να τα διαβάζεις... Πίσω από κάθε έργο υπήρχε ένας μαθηματικός τύπος - κώδικας, που αν τον ξεκλείδωνες, αποτελούσε τεράστια πηγή πληροφοριών, συναισθημάτων και ίδιων αντιδράσεων. Για παράδειγμα, η ενέργεια, η δόνηση μιας αρχιτεκτονικής κατασκευής ήταν υπολογισμένη μαθηματικά, βασιζόταν σε συγκεκριμένους νόμους, ώστε να παράγει ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα, αυτό που επιδίωκε ο καλλιτέχνης. Είχαμε να κάνουμε με μια τέχνη αντικειμενική. Αντίθετα σήμερα η τέχνη είναι τελείως υποκειμενική. Στην σύγχρονη τέχνη ο καλλιτέχνης φτιάχνει ένα έργο και αισθάνεται Α και ο θεατής αισθάνεται Ω...
Όπως και να' χει πάντως, ανεξάρτητα από το αν ο σκοπός της τέχνης δεν είναι να καταγράψει την εξωτερική μορφή, αλλά την εσωτερική σημασία των πραγμάτων, πιστεύω ότι και η σύγχρονη τέχνη καθώς καταγράφει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο, μπορεί να συμβάλλει στην μεταμόρφωση της καθημερινότητας, αν δεχτούμε ότι οι ευτελείς μορφές διασκέδασης βοηθούν στην απόδραση από την καθημερινότητα.
.
- Πες μας δυο λόγια για τις εγκαταστάσεις σου. Είναι έργα που εξαρχής έχεις αποφασίσει να κάνεις σε κάποια μέρη ή προκύπτουν στα ταξίδια σου;
Ταξιδεύοντας, φτάνεις σε μέρη που είναι τόποι Δύναμης επειδή διαθέτουν ισχυρά γεωμαγνητικά πεδία. Τα μέρη αυτά μου φτιάχνουν το κέφι και θέλω να κάνω κάτι. Συνήθως δεν το προμελετώ, απλά το αφήνω να συμβεί. Αντίθετα, υπάρχουν μέρη που με διώχνουν και τα μαζεύω και φεύγω το ίδιο βράδυ...
- Ποιά είναι η σχέση σου με το θείο; Όλη αυτή η εσωτερική ανησυχία σου πηγάζει από κάποιους ενδότερους προβληματισμούς - σκοπούς πραγμάτωσης της κατανόησης της ύπαρξής σου;
Ακριβώς! Και το θείο δεν είναι κάτι έξω από σένα. Κατοικεί μέσα σου και περιμένει να το αποκαλύψεις. Να τραβήξεις την κουρτίνα και να το δεις. Και το αποτέλεσμα αυτού του τραβήγματος είναι αυτό που λέμε αυτοπραγμάτωση. Και ένα εργαλείο γι' αυτό το «τράβηγμα» είναι και η τέχνη.
Η δημιουργία μέσω της τέχνης είναι απλά ένα στάδιο στην πορεία της ολοκλήρωσης. Και μπορεί να σε πάει μέχρι ενός σημείου. Από κει και περά όμως χρειάζονται πιο εξειδικευμένα εργαλεία. Ίσως μέσω της τέχνης, σε κάποιες πολύ ειδικές στιγμές της και με λίγη τύχη, μπορεί να αποκτήσεις κάποιες φευγαλέες ματιές του Όλου...
- Πώς βλέπεις την καλλιτεχνική εξέλιξη της πόλης σου αλλά και της χώρας μας τα τελευταία χρόνια;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ μιας πρωτεύουσας και μιας μικρής πόλης. Η μικρή πόλη είναι μια μικρογραφία του τι γίνεται στην μεγάλη πόλη. Αν στην πρωτεύουσα υπάρχουν 1000 φιλότεχνοι και καλλιτέχνες - μαζί με τους δήθεν, στην μικρή πόλη είναι 10. Και οι μεν και οι δε στο ίδιο καζάνι βράζουν.
Ο Ακριθάκης έλεγε, «Σήμερα δεν σέβονται την τέχνη, σέβονται τους κοσμικούς ζωγράφους... δεν υπάρχει βαθειά γνώση της τέχνης». Η μόνη υγιής αντίδραση σ' αυτό που συμβαίνει γύρω μου είναι η αηδία.
Έχουμε να κάνουμε μ' ένα κλειστό σύστημα και υπάρχει έλεγχος της καλλιτεχνικής παραγωγής μέσω της εμπορευματοποίησης της τέχνης. Η υπόθεση Πολιτισμός στο Ελλαδιστάν έχει εκφυλιστεί σε ανέκδοτο. Στο Ελλαδιστάν της μεταγκϊαούρικης εποχής, ζούμε την αυτοκρατορία της μετριότητας, την δικτατορία της ηλιθιότητας και του ασήμαντου, του συντηρητισμού, του ρουσφετιού, των δημοσίων σχέσεων, του βύσματος, της αναξιοκρατίας, της καλλιτεχνικής φτώχειας, της λαμογιάς, της εκμετάλλευσης και της ευτέλειας.
Ζούμε την φτήνια μιας μαζικής υποκουλτούρας που έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις. Μια χώρα που παράγει το απόλυτο τίποτα - ούτε καν ένα ποδήλατο! - είναι φυσικό να γεμίζει από προαγωγούς και μεταπράττες που δουλειά τους είναι να σπρώχνουν στην αγορά κάποιο προϊόν για κατανάλωση μ' ένα περιτύλιγμα δήθεν ιδεολογίας. Η υπέρτατη αλχημεία του συστήματος να μετατρέπει το μηδενικό σε νούμερο.
Τι μπορεί να περιμένει κάνεις όταν για το ίδιο το κράτος ο πολιτισμός γίνεται αντικείμενο συναλλαγής και ξεπουλήματος... Και όταν ο, με αναξιόπιστες εμπειρίες, επώνυμος φτωχοαλαζόνας «ζωγράφος» χρησιμοποιεί το χρήμα για να καλύψει την πλήρη υπαρξιακή του ανασφάλεια και για να κατοχυρώσει την εγκυρότητά του ως καλλιτέχνη, απόλυτο θύμα της ματαιοδοξίας του, γεμίζοντας το κενό πάνω απ' τον καναπέ του νεόπλουτου με το να φτιάχνει επιχρυσωμένες πατάτες - έχοντας αντικαταστήσει τις ανθρώπινες σχέσεις με τις δημόσιες σχέσεις - άστα να πάνε...Δεν μπορούμε να μιλάμε για καλλιτεχνική δημιουργία όταν αυτή δεν είναι αποτέλεσμα της ανάγκης έκφρασης μιας εσωτερικότητας, αλλά είναι αποτέλεσμα δημοσίων σχέσεων ή αποτέλεσμα της επίδρασης παντός είδους «κυκλωμάτων» και φυσικά μια εκδήλωση ναρκισσισμού...
Είτε μας αρέσει είτε όχι, η εποχή που διανύουμε είναι η εποχή για πατσά μετά από ένα ξεγυρισμένο ξενύχτι στα πάσης φύσης μπουζουκοειδή και όχι για τέχνες τυλιγμένες με συνειδητοτητα...
- Θα μπορούσα να σε αποκαλέσω ακτιβιστή από τον τρόπο ζωής που κάνεις και με όλα αυτά που ασχολείσαι ταυτόχρονα. Αυτό ήταν επιλογή ή οδηγήθηκες από κάποια άλλα πράγματα / καταστάσεις που εμφανίστηκαν στη πορεία της ζωής σου; Πώς καταφέρνεις να τα κάνεις όλα αυτά και να είσαι εξίσου καλός σε όλα;
Είναι φυσικό να υπάρχει μια συνέπεια στον τρόπο ζωής σου και στο αντικείμενο της δράσης σου αλλιώς υποκρίνεσαι, είσαι δήθεν, για να μη πω σχιζοειδής χαρακτήρας, σίγουρα όμως είσαι ψεύτικος. Δεν μπορώ να φανταστώ για παράδειγμα τον Δημήτρη Αληθεινό το πρωί να κάνει «Κατάκρυψη» σε μια γωνιά του πλανήτη και το βράδυ να γίνεται σαλτιμπάγκος γλειψιματίας σε κάποιο υπουργείο και να διαπλέκεται για κάποιο πακετο... Αληθινό είναι εκείνο που πηγάζει από μια εσωτερική αναγκαιότητα. «Ωραίο είναι εκείνο που είναι εσωτερικά ωραίο», έλεγε ο Καντίνσκυ.
Διευκρινίζω ότι όλες αυτές οι δραστηριότητες δεν γίνονται ταυτόχρονα. Μην τρελαθούμε κιόλας! Μάλιστα δεν είναι λίγες οι φορές που το «πρόγραμμα» με πετά απ' έξω και μετά μπαίνω σε λίστα αναμονής για επανασύνδεση, μένοντας σε πλήρη απραξία.... Επίσης η φωτογραφία, η εγκατάσταση προϋποθέτει βόλτα, ταξίδι, εκδρομή, εξωστρέφεια, και είναι αντίδοτο στην εσωστρέφεια των 4 τοίχων του εργαστηρίου αλλά και εναλλακτική λύση όταν η εργασία στο εργαστήριο κολλάει.
Όσο για το «καλός σε όλα», είναι κάτι σχετικό και η ανάγκη να τα κάνεις όλα τέλεια δεν είναι ότι καλύτερο, γιατί ένιοτε γίνεται ψυχαναγκασμός. Όλες αυτές οι δραστηριότητες μπορεί να ήταν σε φαινομενικά ετερόκλητους χώρους, αλλά στην ουσία αυτοί οι χώροι δράσης ήταν συγκοινωνούντα δοχεία. Είναι όπως τα μονοπάτια στο δάσος που διακλαδίζονται. Παίρνεις κάποιο μονοπάτι αρχικά, αυτό σε βγάζει σε κάποιο άλλο, στην συνέχεια το μονοπάτι μπορεί να κοπεί απότομα ή να σε βγάλει σε γκρεμό όποτε γυρίζεις πάλι πίσω, άλλες φορές χάνεις το μονοπάτι και πάλι κάποια στιγμή στην πορεία συναντάς το αρχικό...
Όσο για το αν ήταν επιλογή αυτός ο τρόπος ζωής, δεν νομίζω ότι είχα ποτέ την πολυτέλεια να επιλέξω... Απλώς ήμουν ανοικτός σε προκλήσεις και ερεθίσματα. Όταν βρισκόμουν σε σταυροδρόμι, διάλεγα αυτό που πίστευα ότι είναι αληθινό πληρώνοντας και το ανάλογο κόστος που δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητο, παρότι σ'αυτές τις περιπτώσεις βολεύει να διαλέγεις το ψεύτικο ξέροντας ότι δεν είναι μακροπρόθεσμη λύση...
Όμως υπήρχε μια εσωτερική ανάγκη αναζήτησης και μια ανάγκη για έκφραση μιας εσωτερικότητας έχοντας απαγορευτικό άνωθεν και έσωθεν για κάποιο κουκούλωμα, να αδιαφορήσω γι' αυτήν, να την βολέψω ή να την ευτελίσω. Και το τίμημα αυτών των επιλογών είναι πολύ στρες από την αρνητική ενέργεια που εισπράττεις από το κοινωνικό - οικογενειακό περιβάλλον. Γιατί αυτή η ιδιαιτερότητα που έχεις να παρουσιάζεσαι στον κόσμο, αυτή την διαφορετικότητα, η συντηρητική κοινωνία την εισπράττει σαν απειλή στις τσιμεντωμένες ιδέες της, χαλάς την πιάτσα με το να ανήκεις στην ωραία κοινωνία της μειοψηφίας. Και φυσικά από πίσω μου δεν έχω κάποια τράπεζα να με χρηματοδοτεί, ώστε τουλάχιστον να έχω μια οικονομική αυτονομία...
- Σε ευχαριστώ πολύ Γιάννη για το χρόνο που αφιέρωσες για αυτή τη συνέντευξη και μας μίλησες με τόση ειλικρίνια και καθαρότητα για σένα και το πώς βλέπεις τον κόσμο!
Να είσαι καλά Ανδριανή και ευχαριστώ που με τις εύστοχες ερωτήσεις σου, μου έδωσες την ευκαιρία να κάνω μια αναδρομή στο παρελθόν που μπορεί να βοηθήσει την οριοθέτησή μου στον παρόντα χρόνο.
Περισσότερες πληροφορίες για τον Γιάννη Δογάνη δείτε στα blogs του:
http://faosart-ianisdo.blogspot.com/
http://ianisdo.blogspot.com/
http://ianisdo-anando.blogspot.com/
