Προτάσεις ακούγονται πολλές. Να σωθεί το κέντρο της πόλης, να φέρουμε τους φοιτητές σε περιοχές που ερημώνουν, να βοηθήσουμε οικονομικά τους άπορους μέσω συσσιτίων και κοινωνικών παντοπωλείων, να παράσχουμε περίθαλψη στους ναρκομανείς του κέντρου, να διοργανώσουμε ημέρες συλλογικής δράσης και ευαισθητοποίησης. Kαλές και χρήσιμες όλες οι παραπάνω, όμως οι περισσότερες διακατέχονται από μια διαχειριστικού χαρακτήρα αντιμετώπιση των προβλημάτων. Δεν αποσκοπούν στην οριστική τους λύση, την ολοκληρωτική εκρίζωση των παθογενειών ενός συστήματος σε οργανωτική σήψη. Αντί να δίνουμε λύσεις στο να μην παρουσιαστεί ξανά πρόβλημα ερήμωσης συγκεκριμένων περιοχών του κέντρου, αντί να δώσουμε λύσεις εδώ και τώρα στην συστηματική οικονομική κατρακύλα που αντιμετωπίζει το εμπορικό και ιστορικό τρίγωνο της πόλης, αντί να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ώστε οι δημότες να βρουν διεξόδους οικονομικής διαφυγής, με επαρκή εισοδήματα και ποιότητα ζωής, προτιμούμε να εμμένουμε σε μια ανέμπνευστη, χωρίς όραμα πολιτική που μπαλώνει τρύπες πρόσκαιρα και επιφανειακά και δεν προσφέρει τελεσίδικες λύσεις στα χρόνια προβλήματα.

Η Αθήνα σε αναζήτηση ταυτότηταςΟι 5 ακόλουθες προτάσεις-βήματα αποσκοπούν στο να συμβάλλουν στον βαθμό που μπορούν στην μετατροπή της πόλης των Αθηνών σε αυτό που πραγματικά είναι: σε Κέντρο Πολιτισμού, σημείο αναφοράς στον παγκόσμιο χάρτη της εικαστικής έκφρασης και των Τεχνών:

1) Αθήνα, το «πολιτιστικό πάρκο» της Ευρώπης. Η φράση «πολιτιστικό πάρκο» δεν είναι δική μου. Την υιοθέτησα από την ζωγράφο Ευφροσύνη Δοξιάδη, την οποία είχα την τιμή να γνωρίσω πρόσφατα. Αυτή η φράση συνοψίζει, κατά τη γνώμη μου, την ουσία μιας εναλλακτικής πολιτικής για το μέλλον της πόλης. Μιας πολιτικής που θα δώσει έμφαση όχι στην τουριστική αξιοποίηση του πολιτιστικού προϊόντος της Αθήνας αλλά στην εμποτισμό του ίδιου του τουριστικού μας προϊόντος με τεράστιες δόσεις Πολιτισμού. Η διαφορά είναι τεράστια ανάμεσα στα δυο. Είναι θέμα ιεράρχησης προτεραιοτήτων της ίδιας της κοινωνίας για το που θέλει η Πολιτεία να δώσει έμφαση. Θα γίνω πιο σαφής. Θέλουμε τουρισμό με δόσεις πολιτισμού ή κυρίως πολιτισμό που θα έχει και σαν επακόλουθο την αύξηση της τουριστικής κίνησης; Μέχρι στιγμής στην χώρα μας αυτό που γίνεται είναι μια ληστρική εκμετάλλευση των όποιων ψηγμάτων πολιτισμού μας έχουν απομείνει. Μια φολκλορική εκμετάλλευση κλασικών, βυζαντινών και νεότερων μνημείων που το μόνο που εξυπηρετεί είναι μια μαζική τουριστική κατανάλωση, χωρίς μέτρο, ποιότητα και πολλαπλά οφέλη για τους ίδιους του Αθηναίους πολίτες. Μια νέα πολιτική στο ζήτημα αυτό, θα άλλαζε εντελώς την νοοτροπία και τον τρόπο που βλέπουμε τόσο τους ξένους επισκέπτες όσο και τον ίδιο μας τον Πολιτισμό. Είναι προτιμότερο για έναν λαό να επωφελείται πολιτισμικά, παιδευτικά αλλά και οικονομικά μέσω της μεθοδικής αξιοποίησης του πολιτιστικού του προϊόντος, κάτι που προϋποθέτει να γνωρίζει αυτό που «πουλάει», παρά μια βιομηχανικού τύπου παραγωγή και πώληση τουριστικών προϊόντων που ναι μεν έχουν οικονομικά οφέλη, αλλά αυτά είναι καιροσκοπικά, εποχιακά και δεν βοηθούν σε τίποτα στην απαραίτητη επίγνωση του τι πολιτισμό φέρεις και πρεσβεύεις.

Με άλλα λόγια, η Αθήνα θα πρέπει να γίνει πολιτιστικό πάρκο της Ευρώπης, με όρους επίγνωσης του τι Πολιτισμό κομίζει και αναδεικνύει, και αυτό προυποθέτει αλλαγή του τρόπου που βλέπουμε την Ιστορία αλλά και τον Τουρισμό μας. Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στην ανάδειξη και κατανόηση του Πολιτισμού της πόλης και κατ'επέκτασιν αυτό να μεταφερθεί και στο πεδίο της τουριστικής-οικονομικής μεγέθυνσης. Ο Δήμος της Πόλης των Αθηνών θα πρέπει να δώσει έμφαση στην ενημέρωση των πολιτών σε ζητήματα συμβολικής σημασίας, ιστορικού βάρους και πολιτισμικού πλούτου που η Αθήνα και οι δημότες της έχουν την τύχη να φέρουν. Θα πρέπει να εισάγει στα σχολεία της πρωτεύουσας μάθημα ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης, παρότρυνσης των μαθητών να δουν με άλλο μάτι την πόλη τους. Να την εξερευνήσουν, να την κρατούν καθαρή, να την περιβάλλουν με τον αναγκαίο σεβασμό που αρμόζει σε μια πόλη 2.500 ετών. Εν τέλει, να την αγαπήσουν, αφού θα έχουν καταλάβει ότι είναι προνόμιο να ζεις σε μια πόλη που εκπέμπει οικουμενικό συμβολισμό, πανανθρώπινη αίσθηση μεγαλείου και πολιτιστικής διάκρισης. Ένα είναι σίγουρο. Ότι η αλλαγή νοοτροπίας θα επέλθει από την νέα γενιά. Και αυτό όσο πιο νωρίς το καταλάβουν οι αρμόδιοι τόσο το καλύτερο για όλους μας.

Τον καιρό που η Αθήνα ήκμαζε χωρίς εκπτώσεις στην αισθητική2) Η αλλαγή νοοτροπίας θα φέρει νέες πολιτικές: Η αλλαγή νοοτροπίας αναγκαστικά θα φέρει και την πολυπόθητη αλλαγή στον τρόπο που χαράσσουμε την αναπτυξιακή πολιτική της πόλης. Το «πολιτιστικό πάρκο της Ευρώπης» θα αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά. Ο δημότης θα αρχίσει να αποκτά σημεία αναφοράς στην καθημερινότητα του. Θα αρχίσει να νιώθει ότι ζει και αναπτύσσεται στα πλαίσια μιας πόλης όπου οι πολίτες της θα έχουν κοινό σκοπό, κοινή θέληση να δρουν συλλογικά για να την μετατρέψουν σε αυτό που ήταν κάποτε και που τώρα έχει απολέσει τόσο άδοξα. Νέα χάραξη πολιτικής σημαίνει νέα πολιτιστική διπλωματία, νέοι κανόνες στους όρους δόμησης νεόδμητων κτιρίων, νέα αισθητική παρέμβαση στα εγκαταλελειμμένα κτίρια. Νέα πολιτική θα σημάνει νέα δεδομένα σε ζητήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, ανακύκλωσης, καθαριότητας, οριοθέτησης ιδιωτικού και δημόσιου πεδίου. Νέα πολιτική, τέλος, θα σημάνει μια νέα «κουλτούρα της πόλης» που θα αποδίδει τον ίδιο σεβασμό τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο χώρο. Που δεν θα μετατρέπει ένα δημότη από έναν επιμελή, πεντακάθαρο κάτοικο του σπιτιού του σε εκβαρβαρισμένο περαστικό που δεν σέβεται και δεν θα τον νοιάζει τίποτα όταν βρίσκεται σε δημόσιο χώρο. Η αλλαγή νοοτροπία όμως, δημοτών και δημοτικών αρχόντων συνιστά απαραίτητη προυπόθεση για κάθε τι. Μόλις αυτή επιτευχθεί (πράγμα δύσκολο αλλά αναγκαίο όπως προανέφερα) τότε μόνο η Αθήνα θα μετατραπεί σε κάτι άλλο από αυτό το ιλαροτραγικό που τείνει να καταλήξει.

Η Αθήνα σήμερα. Αποτέλεσμα ακραιφνούς ανάπτυξης με όρους καιροσκοπισμού3) Οι νέες πολιτικές θα φέρουν και νέες υποδομές. Η νέα νοοτροπία όπως αυτή θα μετουσιώνεται στην νέα «κουλτούρα της πόλης» θα προκαλέσει με την σειρά της την ανάγκη για νέα έργα, νέες υποδομές που θεωρούνται απαραίτητες για την μετατροπή της πόλης σε πολιτιστικό πάρκο της Ευρώπης. Μαζικές πεζοδρομήσεις, αναπαλαιώσεις ιστορικών κτιρίων, αναβιώσεις νεκρωμένων πάρκων και αλσυλλίων, μαζική απομάκρυνση άχρηστων μεταλλικών κατασκευών, σάπιων διαφημιστικών πινακίδων, οικοδομικών υλικών και αυθαίρετων οικοδομών. Όλα αυτά θα γίνονται καθημερινά, σε στενή συνεργασία με τον ίδιο τον Αθηναίο πολίτη. Με μαζικές εθελοντικές κινητοποιήσεις που θα δρουν οργανωμένα και υπο την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων. Με την βοήθεια ιδιωτικών φορέων οι οποίοι θα ήταν και οι πρώτοι που θα επωφελούνταν από την δραστική αναβάθμιση του κέντρου της πόλης. Με την οικονομική συμβολή μεγάλων εθνικών ευεργετών, που έχουν αποδείξει σε αρκετές περιπτώσεις οτι θέλουν και μπορούν να βοηθήσουν στην πολιτιστική ανάταση της πόλης (Το Ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης και το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος δείχνουν καθημερινά τον δρόμο). Αυτή η κοινωνική συμμαχία θα διευκολύνει το έργο της πολιτείας όχι μόνο να βρει τα αναγκαία χρήματα αλλά και για να υλοποιήσει ευκολότερα το έργο της μετατροπής της Αθήνας σε μια πόλη λειτουργική, καθαρή, κομψή και αντάξια του ισχυρού συμβολισμού της. Η πολιτική χάραξη θα έχει ήδη δημιουργήσει τον δρόμο πάνω στον οποίο έργα και πρωτοβουλίες πολιτών θα αρχίσουν να υλοποιούνται.

Καθημερινή εικόνα στο κέντρο της πόλης. Οι πολίτες πλέον απαθείς απέναντι στο θέαμα4) Οι νέες υποδομές θα φέρουν και νέες θέσεις εργασίας. Το παραπάνω σχέδιο ουσιαστικής αναδόμησης της ίδιας της σχέσης του Αθηναίου πολίτη με την πόλη του θα προκαλέσει και μια ριζική αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου της Αθήνας. Από ένα μοντέλο καθαρά διαχειριστικό θα μετατραπεί σε ένα μοντέλο που όχι μόνο θα διαχειρίζεται αυτά που ήδη παράγει αλλά που θα δημιουργεί και τις προυποθέσεις για την εκρηκτική οικονομική ανάπτυξη της πόλης μέσω της μετατροπής της σε πόλο πολιτισμού. Πέραν των θέσεων εργασίας που θα δημιουργηθούν για να μετατραπεί η πόλη σε αυτό που ήδη περιγράψαμε, νέες ευκαιρίες απασχόλησης θα δημιουργηθούν σε πεδία όπως η παροχή υπηρεσιών, η οργάνωση εκθέσεων, η πολιτιστική διαχείριση, η στελέχωση μουσείων, εικαστικών και εν γένει πολιτιστικών κέντρων, αλλά και στην προστασία, ανάδειξη και επικοινωνιακή προβολή αρχαιολογικών χώρων και χώρων ιστορικής σημασίας. Νέα Μουσεία (όπως το νέο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, με το οποίο ασχοληθήκαμε σε προηγούμενο κείμενο), νέα εκθεσιακά κέντρα, νέοι αρχαιολογικοί χώροι (όπως το Λύκειο του Αριστοτέλη ή η Ακαδημία Πλάτωνος που μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν καν στον αρχαιολογικό χάρτη της πόλης), νέα εικαστικά δρώμενα, σε συνεργασία με διεθνή fora, οργανώσεις, ξένα Μουσεία και γκαλερί, θα μετατρέψουν την πόλη στο πολυπόθητο πολιτιστικό πάρκο της Ευρώπης. Η αλλαγή νοοτροπίας αλλά η καινοτόμα πολιτική των νέων υποδομών και των νέων θέσεων εργασίας, θα έχουν δημιουργήσει τις προυποθέσεις για μια νέα, εντελώς διαφορετική σε σχέση με το παρελθόν, κατάσταση στην Αθήνα.

Η Αθήνα σε πλήρη σύγχυση5) Επανακατάληψη της πόλης. Μέχρι στιγμής και με βάση τα δεδομένα που έχουμε ειδικά την περίοδο που διανύουμε, η Αθήνα δεν μπορεί να συνεχίσει να αναπτύσσεται, να ζει και να δημιουργεί για πολύ καιρό ακόμη. Τα περιθώρια οικονομικής και αναπτυξιακής ανασυγκρότησης έχουν πλέον στενέψει απειλητικά. Οι Αθηναίοι πολίτες αρχίζουν να μετατρέπονται σε απαθείς αυτόπτες μάρτυρες ενός καθημερινού βιασμού της εικόνας, της λειτουργίας και του συμβολισμού της πόλης. Μέσω τον τεσσάρων βημάτων που προαναφέρθηκαν θα προχωρήσουμε και σε ένα πέμπτο, το οποίο θα είναι και το καθοριστικό για το μέλλον την Αθήνας. Να ξαναφέρουμε και πάλι τους πολίτες στο κέντρο της. Από το να προτιμούμε πυροσβεστικά μέτρα τύπου «φτιάχνω φοιτητικές εστίες στην Ομόνοια» είναι πολύ προτιμότερο να κάνω το ίδιο το κέντρο περιοχή-φιλέτο για κάποιον που θέλει να κατοικήσει ή να εργαστεί εκεί. Με μια προσεκτική αντιμετώπιση του προβλήματος της λαθρομετανάστευσης που θα σέβεται τόσο τις ανάγκες των μεταναστών όσο και την ίδια την ανάγκη της πόλης για οικιστική ανάπτυξη και βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της, θα ολοκληρωθεί το συνολικό πακέτο μέτρων που θα αποσκοπούν στην σωτηρία της πόλης.

Όλα τα παραπάνω συνοψίζονται σε 10 λέξεις: νέα Νοοτροπία, νέα Πολιτική, νέες Υποδομές, νέες Θέσεις Εργασίας και Επανακατάληψη του Κέντρου. Μέσω αυτών των βημάτων η Αθήνα έχει ελπίδα να σωθεί, να ανασυγκροτηθεί και να δημιουργήσει τις βάσεις για το μέλλον της. Ένα μέλλον που δεν θα βασίζεται στην αποτυχημένη, ανέμπνευστη και κοντόφθαλμη πολιτική των τελευταίων ετών αλλά που θα διακρίνεται από επιθετική πολιτική με σημείο αναφοράς το τρίπτυχο Πολιτισμός- Ιστορία- Συμβολισμός της πόλης των Αθηνών. Το τρίπτυχο αυτό θα μπορούσε να βγάλει την Αθήνα από τον οικονομικό και κοινωνικό βούρκο στον οποίο έχει περιέλθει. Το όραμα της πρωτεύουσας εδράζεται στα συστατικά της μέρη. Και αυτά δεν μπορεί να είναι άλλα από αυτά που την κατέστησαν γνωστή στα πέρατα του κόσμου. Πολιτισμός και πάλι Πολιτισμός λοιπόν.

Πηγές φωτογραφιών: news247.gr, libritis.gr, china.org.cn