Πέμπτη, 17 Ιανουαρίου 2013 08:57

Τέχνη και Τεχνολογία

Γράφτηκε από  Βιβή Ντριγκόγια

Τέχνη ή Τεχνολογία; Λειτουργικότητα ή Αισθητική;Πρακτικότητα ή Κομψότητα;Είναι η ποσότητα ενάντια της ποιότητας στη δημιουργία; Και πώς μπορούν να συνδέονται αυτά τα δύο;Η απάντηση ή μάλλον οι απαντήσεις δεν είναι μονοδιάστατες και ούτε είναι εύκολο να δωθούν. Απασχολούν επιστήμονες, φιλοσόφους και ανθρώπους της τέχνης και έχουν προκαλέσει ατελείωτες συζητήσεις από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα.

Αντιφατικό ή όχι –ο καθένας μπορεί να απαντήσει για τον εαυτό του- το ζευγάρι «τέχνη – τεχνολογία» είναι αυτό που πολλές φορές προσδιορίζει τον πολιτισμό μιας περιόδου, την ανάπτυξη και τη δημιουργία. Η τέχνη του 20ου αιώνα για παράδειγμα χαρακτηρίζεται από μια προσήλωση στη χρηστικότητα και την αναγωγή κάθε αντικειμένου σε εμπόρευμα. Η βιομηχανική παραγωγή είναι πιο έντονη από ποτέ, οι επιστήμες εξελίσσονται και η τεχνολογία αναπτύσσεται με τεράστια ταχύτητα προσφέροντας νέες δυνατότητες. Το αντικείμενο πρέπει να είναι πρακτικό, σχετικά οικονομικό, χρήσιμο και μαζικής παραγωγής. Αυτό με άλλα λόγια σημαίνει ότι στην εμπορευματική αλυσίδα οι ποιοτικές όψεις της Ομορφιάς ανατρέπονται ολοένα και περισσότερο από τις ποσοτικές: η λειτουργικότητα προτιμάται από την αισθητική.

Σήμερα, η τεχνολογία και η τέχνη δένονται και με άλλους καινούριους και πρωτότυπους τρόπους. Οι προχωρημένες ηλεκτρονικές τεχνικές πέρα από το άνοιγμα ενός καινούριου τομέα καλλιτεχνικής παραγωγής την ψηφιακή τεχνή: γραφιστική, web design, ψηφιακή φωτογραφία, επιτρέπουν στον δημιουργό και συνεπώς και στον θεατή του αποτελεσματός να βρίσκει ή να "δημιουργεί" μορφές στο βάθος της ύλης. Έτσι γεννιέται μια νέα μορφή του έτοιμου αντικειμένου που δεν είναι χειροτεχνικό ή βιομηχανικό αντικείμενο, αλλά κάτι που βρίσκεται στη φύση, είναι η λεγόμενη "αισθητική των φράκταλς". Υπάρχει ακόμα και η bioartένα καλλιτεχνικό ρεύμα όπου οι δημιουργοι δουλεύουν με ζωντανούς ιστούς, βακτήρια, ζωντανούς οργανισμούς χρησιμοποιώντας επιστημονικές μεθόδους όπως η βιοτεχνολογία ή η γενετική μηχανική τα έργα τέχνης παράγονται στα εργαστήρια. Ίσως το μυστκό της Τέχνης να είναι ακριβώς αυτό: ότι καταφέρνει να αναδειχτεί ακόμα και μέσα από τη φαινομενική αδιαφορία ενός καθημερινού αντικειμένου.

Μαζί µε τον τρόπο ύπαρξης των ανθρώπινων κοινωνιών αλλάζει, κατά µεγάλες χρονικές περιόδους, και ο τρόπος µε τον οποίο ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον κόσμο που τον περιβάλει και συνεπώς και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαβάνεται την καλλιτεχνική δημιουργία. Επιστήμονες υποστηρίζουνότι ο τρόπος, µε τον οποίο οργανώνεται η αισθητηριακή αντίληψη του ανθρώπου – το µέσο, µε το οποίο γίνεται - , δεν καθορίζεται µόνο από φυσικούς, αλλά και από ιστορικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Η έννοια του "όμορφου" διαφέρει χαρακτηριστικά από περίοδο σε περίοδο. Ενδεικτικό είναι ότι ο Μαρινέτι δήλωσε κάποτε πώς «ένα αγωιστικό αυτοκίνητο είναι πιο όμορφο από τη Νίκη της Σαμοθράκης». Ακόμα και στην ίδια χρονική περίοδο, διαφορές διακρίνονται και από πολιτισμό σε πολιτισμό με γεωγραφικό προσδιορισμό. Άλλο είναι το κριτήριο ενός Ιάπωνα για το τι είναι ωραίο, τι είναι αρμονικό και τι είναι πραγματικά χρηστικό και τελείως διαφορετικό το κριτήριο του μέσου Αμερικάνου.

Από την αρχιτεκτονική ενός κτιρίου, μέχρι την ανάπτυξη μιας ιστοσελίδας –όπου για παράδειγμα η αισθητική πολλές φορές είναι αντιστρόφως ανάλογη με τη λειτουργικότητα της συντήρησης του περιεχομένου αν και ευτυχώς όσο αφορά στο θέμα του web design τα πράγματα έχουν βελτιωθέι πολύ – το πού θα γύρει η ζυγαριά εξαρτάται από πολλούς παράγοντες οι οποίοι βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση τόσο με τις ατομικές προτεραιτότητες και προτιμήσεις του κάθε ατόμου όσο και με τα σύγχρονα κοινωνικά και πολιτισμικά πρότυπα.

Ο Benjamin σε ένα βιβλίο του λεεί χαρακτηριστικά πως "σ' όλες τις τέχνες υπάρχει µία υλική πλευρά, που δεν µπορεί πια να αντιµετωπίζεται όπως πρώτα. Δεν µπορεί πια να ξεφύγει από τις επιδράσεις της σύγχρονης επιστήµης και τηςσύγχρονης πρακτικής. Εδώ και είκοσι χρόνια ούτε η ύλη, ούτε ο χώρος ούτε ο χρόνος είναι πια αυτό που ανέκαθενήσαν. Πρέπει να περιµένει κανείς πως καινοτοµίες τόσο µεγάλες θα µεταβάλλουν λόκληρη την τεχνική των τεχνών, θα επηρεάσουν έτσι ακόµα και την έµπνευση και τελικά ίσως φτάσουν στο σηµείο ν' αλλάξουν ακόµα και την ίδια την έννοια της τέχνης κατά τον πιο γοητευτικό τρόπο". Δεν είναι ότι μιλάμε για την τέχνη και την τεχνολογία ως αλληλένδετες έννοιες, αλλά για τη σημαντικότητα του «γάμου» μεταξύ των δύο ως προϋπόθεση συνολικής ανάπτυξης.

Θα τελειώσω με ένα απόσπασμα* «Το διαζύγιο τέχνης – τεχνολογίας είναι εντελώς αφύσικο. Δεν είναι απλά η τέχνη και η τεχνολογία, είναι ένα είδος διάστασης ανάμεσα σε λογική και συναίσθημα. Το λάθος με την τεχνολογία είναι ότι δε σχετίζεται με κάποιο πραγματικό τρόπο με θέματα του πνεύματος και της καρδιάς και φτιάχνει άσχημα πράγματα – τυφλά πράγματα. Οι άνθρωποι δεν έχουν πολυδώσει σημασία σ' αυτό γιατί μέχρι πριν από λίγο καιρό το μεγάλο τους ενδιαφέρον στρεφόταν προς τα θέματα τροφής, ντυσίματος και κατοικίας για όλους και η τεχνολογία τα παρείχε αυτά. Τώρα όμως που έχουν εξασφαλιστεί η ασχήμια γίνεται ολοένα και περισσότερο αντιληπτή και όλο καιπερισσότεροι άνθρωποι αναρωτιούνται αν θα πρέπει να υποφέρουμε για πάντα πνευματικά και αισθητικά προκειμένου να ικανοποιούμε υλικές ανάγκες»

* από το βιβλίο του Ρόμπερτ Πίρσινγκ «Το ζεν και η τέχνη συντήρησης μοτοσυκλέτας»

Ετικέτες