- Πώς βλέπετε την κλασσική μουσική στην Ελλάδα, σε σχέση με την κρίση;
Μιχάλης Χόιπελ: Δυστυχώς η κλασσική μουσική στην Ελλάδα πάντα βρισκόταν σε μια δυσμενή θέση και τώρα με την κρίση τα πράγματα έχουν χειροτερέψει πολύ περισσότερο. Η κλασσική μουσική ποτέ δεν κατάφερε να ενταχθεί πραγματικά στη ζωή της Ελλάδας. Σίγουρα αυτό είναι αποτέλεσμα μιας ελλιπούς παιδείας, αλλά και μιας εικόνας που έχει δημιουργηθεί γύρω απ' την κλασσική μουσική που την κάνει να δείχνει στεγνή και απρόσιτη. Το ελληνικό κοινό δεν έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει πραγματικά ποιοτικές παραστάσεις με ελάχιστες εξαιρέσεις οι οποίες ως επί το πλείστον είναι εισαγόμενες από το εξωτερικό και ακόμη και τότε η ανταπόκριση του κοινού δεν είναι βέβαιη. Με την κρίση όλα αυτά έχουν λάβει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις: ελληνικές ορχήστρες διαλύονται, το κοινό δεν πηγαίνει σε συναυλίες. Δυστυχώς στη χώρα μας η μουσική και ιδιαίτερα η κλασσική μουσική θεωρείται πολυτέλεια και όχι ανάγκη. Αυτό είναι ένα δείγμα του πολιτισμού και της παιδείας μας που με κάνει να πιστεύω πως αυτή η κρίση αξιών σίγουρα αποτελεί μια σοβαρή αιτία και για τη δυσμενή οικονομική κατάσταση της Ελλάδας.
Μάρκος Κώτσιας: Η εικόνα πολλών Ελλήνων για την ''κλασσική'' μουσική είναι -μεταξύ άλλων- παράγωγο πολιτικών επιλογών του παρελθόντος. Χρησιμοποιήθηκε σκόπιμα και ανάρμοστα για να οριοθετήσει την παλιά άρχουσα τάξη - επιλογή εντελώς ασύμβατη με το μυαλό και την καρδιά ενός Μπετόβεν, ενός Σούμαν, ενός Λίστ. Έτσι λοιπόν φτάνουμε στο σήμερα, στην κατάσταση με την οποία έρχεται αντιμέτωπος κάθε ταλαντούχος μουσικός όταν συνειδητοποιεί πως η τέχνη που υπηρετεί με αφάνταστες θυσίες μοιάζει να μην αφορά παρά ελάχιστους. Πρόκειται για έργα-κορυφές του ανθρώπινου πνεύματος από τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, έργα-εκφράσεις της ανθρώπινης κατάστασης. Δεν επιδιώκουμε τον ελιτισμό. Μας πονά η αποξένωση της συντριπτικής πλειοψηφίας από τα μεγάλα έργα της μουσικής, είναι σαν μια παρεξήγηση που δεν μπορούμε να λύσουμε. Μόνο μας όπλο η ειλικρινής μας καλλιτεχνική πρόταση, ως ρεπερτόριο και ως στάση ζωής. Και όσο οι διάφορες κρίσεις θα λειτουργούν εναντίον του πολιτισμού και θα μας αναγκάζουν να είμαστε μετανάστες, άλλο τόσο ο χρόνος θα λειτουργεί υπέρ μας. Μετά από πολλές κρίσεις, οικονομικές, συστημικές, αξιακές και νευρικές, ο Μπαχ θα είναι ζωτική ανάγκη, και κανείς δεν θα θυμάται πως κάποτε ήταν άτυχα συνταυτισμένος με πολυτέλειες και βαριά σαλόνια.
- Έχοντας κάνει σπουδές στη Γερμανία, πως είναι εκεί τα πράγματα όσον αφορά την καριέρα στην κλασική μουσική;
Μ.Χ.: Η καριέρα ενός μουσικού που παίζει ένα όργανο όπως το βιολοντσέλο δεν περιορίζεται μόνο στην κλασσική μουσική. Ειδικά τα τελευταία 80 χρόνια το ρεπερτόριο του βιολοντσέλου έχει σχεδόν διπλασιαστεί και νέοι συνθέτες προσθέτουν συνεχώς έργα σε αυτό. Η ιστορία του οργάνου παραμένει έτσι ζωντανή καθώς έχει κανείς την ευκαιρία να εκτελεί νέα έργα και όχι μόνο να αναπαράγει αυτά του παρελθόντος. Οι συνθήκες για κάτι τέτοιο όπως και για μια καριέρα είναι σαφώς καλύτερες στη Γερμανία απ' ότι στην Ελλάδα χωρίς αυτό να σημαίνει πως τα πράγματα είναι εύκολα. Υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες αλλά παράλληλα και μεγάλος ανταγωνισμός. Πολλά πράγματα που στην Ελλάδα θεωρούνται δύσκολα ή και αδύνατα πολλές φορές, στη Γερμανία και γενικότερα στην υπόλοιπη Ευρώπη θεωρούνται αυτονόητα. Το επίπεδο των μουσικών είναι βέβαια εξίσου υψηλό με τις απαιτήσεις.
Μ.Κ.: Στην Γερμανία υπάρχει ευρύ κοινό που αγαπά και στηρίζει αυτή την μουσική, και όχι μόνο την γερμανική. Και τα μουσικά πανεπιστήμια, οι ορχήστρες και οι συναυλίες αποτελούν καταλύτη πολιτισμού και συνειδητή επένδυση του γερμανικού δημοσίου. Οι προοπτικές καριέρας και σπουδών με σπρώχνουν σε έναν μικρό ξεριζωμό. Ακούγεται δραματικό, αλλά δραματικά το βιώνω...
- Γιατί διαλέξατε να μάθετε τα συγκεκριμένα μουσικά όργανα; Παίζετε και κάποιο άλλο όργανο ερασιτεχνικά;
Μ.Χ.: Η μητέρα μου, ως παιδαγωγός και καλλιτέχνης η ίδια, ήθελε να ασχοληθώ με τη μουσική πριν ακόμη πάω στο σχολείο. Αυτό όχι για να γίνω απαραίτητα μουσικός αλλά γιατί η μουσική βοηθά, με το να διδάσκει πειθαρχία με έναν ψυχαγωγικό τρόπο, στην πρόληψη μαθησιακών προβλημάτων. Ξεκίνησα λοιπόν να παίζω φλογέρα και πιάνο στην ηλικία των 5 ετών. Ακούγοντας όμως σε μια ηχογράφηση τον ήχο του βιολοντσέλου, θυμάμαι μάλιστα πως το κομμάτι ήταν το πρελούδιο της 6ης Σουίτας για σόλο βιολοντσέλο του Bach, μαγεύτηκα από το βάθος και την ομορφιά του ήχου και από τότε ήξερα πως αυτό το όργανο θα με συνόδευε στο υπόλοιπο της ζωής μου. Βέβαια για να είμαι απολύτως ειλικρινής, πριν μερικά χρόνια ξαναβρήκα αυτή την ηχογράφηση και ακούγοντάς την παραξενεύτηκα, διότι είναι πράγματι μια πολύ κακή ηχογράφηση. Πλέον οι σπουδές μου και οι ώρες που αφιερώνω στη μελέτη μου δεν μου αφήνουν τη δυνατότητα να ασχοληθώ με κάποιο άλλο μουσικό όργανο.
Μ.Κ.: Ερασιτεχνικά παίζω Βαμβακάρη σε τρίχορδο μπουζούκι, RedHotChilliPeppers σε ηλεκτρικό μπάσο, μουσική κινηματογράφου σε αρμόνιο και τραγουδάω Έλληνες συνθέτες της διασποράς, με όλο μου το πάθος για το θέατρο, που το εγκατέλειψα για να αφιερωθώ στην μουσική. Αλλά το πιάνο είναι το σπίτι μου και η πατρίδα μου. Δεν συγκρίνονται με τίποτε άλλο οι ώρες, ο ιδρώτας, τα δάκρυα, τα γέλια, οι ελπίδες και οι απογοητεύσεις, τα άγχη και οι ανατριχίλες και οι μεγάλες συγκινήσεις της αργής, σκυφτής, στοργικής κατανόησης της μεγάλης μουσικής πάνω στο κλαβιέ του πιάνου. Η οικογένειά μου δεν είχε σχέση με την κλασσική μουσική, έπρεπε να σκάψω μια κρύα γη με τα νύχια μου για να την ανακαλύψω, χωρίς ανθρώπους γύρω μου να μου δώσουν έναυσμα για άλλο όργανο από το πιάνο. Πιάνο δεν είχαμε στο σπίτι, παρά μόνο ένα παιδικό αρμονιάκι, από εκείνα με τα φωτεινά πλήκτρα. Στα δικά μου παιδικά αυτιά όμως, από αυτό το ταπεινό οργανάκι έβγαιναν μουσικές ιστορίες που έλεγαν ακριβώς αυτό που ήθελα να πω εγώ μα δεν μπορούσα. Ποιο όργανο λοιπόν θα ταίριαζε στην μοναχική μου φύση παρά το μοναχικότερο όργανο όλων;
- Πόσο 'εύκολο' είναι να ξεκινήσει κανείς μαθήματα πιάνου στα 13 του χρόνια; (Μ. Κώτσιας)
Μ.Κ.: Στην δική μου περίπτωση, λειτούργησε υπέρ μου. Γιατί έζησα την παιδική μου ηλικία χωρίς το βάρος της καθημερινής πολύωρης μελέτης, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις δεν πηγάζει από την αυθεντική ανάγκη του παιδιού για αυτοέκφραση αλλά από πολυπλοκότερα και λιγότερο ορθολογικά κίνητρα μέσα στην οικογένεια. Λειτούργησε υπέρ μου, γιατί εγώ έσερνα την οικογένειά μου σε άγνωστα μονοπάτια με απόλυτη αποφασιστικότητα και σοβαρότητα. Γιατί ανακάλυψα μόνος μου αυτόν τον κόσμο, και αποκαλύφθηκε μπροστά στα μάτια μου αστρέβλωτος. Και, τέλος, γιατί είχα για οδηγό μια σπάνια περίπτωση δασκάλου στην μουσική και στην ζωή, τον αείμνηστο Γιώργο Ιωαννίδη, ο οποίος σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα μου θεμελίωσε αρχές, τεχνικές και τρόπους μελέτης ώστε να καταστώ ικανός μετά τον θάνατό του να μελετήσω πλάι στην δεξιοτέχνη πιανίστα και δασκάλα Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου.
- Πώς είναι να παίζεις με ένα βιολοντσέλο κατασκευασμένο το 1723; (Μ. Χόιπελ)
Μ.Χ.: Το αίσθημα του να κρατάς στα χέρια σου ένα τέτοιο βιολοντσέλο είναι πολύ ιδιαίτερο. Από τη μια έχεις όλες τις δυνατότητες που σου προσφέρει, τον ήχο, τα διαφορετικά ηχοχρώματα, τις δυναμικές. Από την άλλη σου δημιουργείται ένα ισχυρό αίσθημα ευθύνης απέναντι σε ένα μουσικό όργανο με τόσο μεγάλη ιστορία. Πέρα απ' το ότι είναι μοναδικό στον κόσμο έχει κανείς την ευθύνη να αντεπεξέλθει στις ''απαιτήσεις'' ενός οργάνου που έχει παράξει τόση μουσική από την εποχή που δημιουργήθηκε, δηλαδή την εποχή του Bach μέχρι και σήμερα. Όλη αυτή η ιστορία σίγουρα αντανακλάται και στον ήχο του οργάνου και τον κάνει ιδιαίτερο.
- Τι θα παρουσιάσετε στον Παρνασσό; Γιατί προτιμήσατε αυτά τα έργα; Τι σας εμπνέει και τι σας συγκινεί σε αυτά, όσον αφορά το θέμα τους ή την δεξιοτεχνία που απαιτούν;
Μ.Χ.: Στον Παρνασσό θα παρουσιάσουμε ένα αρκετά απαιτητικό πρόγραμμα, τόσο τεχνικά όσο και μουσικά, το οποίο αποτελείται από μερικά από τα σημαντικότερα έργα που έχουν γραφεί για βιολοντσέλο και πιάνο. Το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος αποτελούν τρεις σονάτες. Κάθε μία έχει τη δική της ξεχωριστή γοητεία. Η σονάτα του Debussy για βιολοντσέλο και πιάνο συνδυάζει την ιμπρεσιονιστική γραφή με ρυθμούς και μελωδίες από την Ισπανία δημιουργώντας έτσι ένα πολύ ιδιαίτερο ηχόχρωμα. Η τρίτη σονάτα του Beethoven αν και γραμμένη ''μεταξύ πένθους και δακρύων'', όπως σημειώνει ο ίδιος ο συνθέτης στο χειρόγραφο, λόγω της απώλειας της ακοής του είναι γεμάτη αισιοδοξία και ζωτικότητα. Και η σονάτα του Schubert για Arpeggione, ένα λησμονημένο όργανο, και πιάνο είναι υπόδειγμα ομορφιάς και μελωδικότητας ενώ παράλληλα αποτελεί ένα από τα πιο απαιτητικά κομμάτια στο ρεπερτόριο του βιολοντσέλου όσον αφορά τη δεξιοτεχνία. Το πρόγραμμα συμπληρώνουν τρία μικρότερα κομμάτια, μια σπουδή για πιάνο του πολωνού συνθέτη Chopin μεταγραμμένο για τσέλο και πιάνο και δύο εντελώς αντιφατικά κομμάτια από το καρναβάλι των ζώων του Saint-Saens. Ένας βαρύγδουπος και λίγο κωμικός ελέφαντας, κανονικά γραμμένος για κοντραμπάσο και πιάνο, και ένας λυρικός κύκνος, ίσως το πιο γνωστό κομμάτι από το καρναβάλι των ζώων και ένα από τα πιο γνωστά κομμάτια για βιολοντσέλο.
Μ.Κ.: Το φως, το παιχνίδι των κιθαριστικών και ακραίων ήχων, ο γαλλικός άνεμος και ο ισπανικός ήλιος στον Ντεμπισί. Ο ανθρώπινος αγώνας στις συνθέσεις-αρχιτεκτονήματα του Μπετόβεν και του θυελλώδους, βροντερού ταμπεραμέντου του. Η μαγεία της απλότητας, το βαθύ παράπονο και η βιεννέζικη χάρη του Σούμπερτ. Και ο Σοπέν, που για την μουσική του κανείς δεν έχει βρει ακόμη τα σωστά λόγια.
- Τι προετοιμάζετε για το μέλλον; Υπάρχουν συναυλίες ή σπουδές που θα σας απασχολήσουν δημιουργικά;
Μ.Χ.: Προσωπικά θα με απασχολήσουν κατά κύριο λόγο οι σπουδές μου στη Γερμανία με τον καθηγητή μου ArtoNoras. Παράλληλα ετοιμάζω 2 έργα νέων συνθετών για σόλο βιολοντσέλο που θα παρουσιάσω στο Αμβούργο καθώς και άλλες συναυλίες μουσικής δωματίου και σόλο στη Γερμανία. Φυσικά ελπίζω να καταφέρουμε να συνεργαστούμε πάλι και με τον Μάρκο το καλοκαίρι, όπως έχουμε κάνει τα τελευταία χρόνια, αλλά ακόμη δεν υπάρχει κάτι απολύτως σίγουρο.
Μ.Κ.: Θα συνεχίσω τις σπουδές μου στην Γερμανία. Θα κάνω διάφορες εμφανίσεις και τρέχοντα projects στην Γερμανία με ελληνική μουσική (με την σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου) και στην Ελλάδα με κλασσική μουσική. Θέλουμε να φέρουμε το ελληνικό κοινό κοντά στην κλασσική μουσική, να την απαλλάξουμε από τις ατυχείς παρανοήσεις που την θολώνουν και την καθιστούν απρόσιτη.
- Μια ευχή για το έτος που διανύουμε;
Μ.Χ.: Πρώτα απ' όλα καλό κουράγιο και μακάρι να βρει ο καθένας μας τις πραγματικές αξίες στη ζωή του, ώστε να μην χαθούμε κάτω από το βάρος των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων.
Μ.Κ.: Προεκτείνω - να αναρωτηθούμε γιατί τόσους αιώνες τα κοινωνικοπολιτικά πράγματα ξεκινάνε να λειτουργήσουν υπέρ των πραγματικών αξιών (εργασία, γνώση, έρωτας, τέχνη) και καταλήγουν να λειτουργούν εναντίον τους. Αλλά πρώτα απ' όλα... καλό κουράγιο!
Ρεσιτάλ για Βιολοντσέλο και Πιάνο
Μιχάλης Χόιπελ, τσέλο
Μάρκος Κώτσιας, πιάνο
Σάββατο 31 Μαρτίου, ώρα 20:30
Η είσοδος είναι ελεύθερη
Περισσότερες πληροφορίες στο αναλυτικό Δελτίο Τύπου της εκδήλωσης
