- Έχετε απαντήσει στο ερώτημα για ποιο λόγο γράφετε; Ποιες βαθύτερες ανάγκες σας καλύπτει η συγγραφική σας δραστηριότητα;

Ο Νίτσε έλεγε ότι η τέχνη μας βοηθάει ν? αντέξουμε την πραγματικότητα. Πέρα από αυτό, αν και έχω απαντήσει πολλές φορές σ? αυτό το ερώτημα, το ζήτημα τώρα πλέον δεν είναι γιατί γράφει κάποιος. Γράφω γιατί μέσα στο μυαλό μου δεν σταματούν να δημιουργούνται ιστορίες. Από 5 χρονών φτιάχνω ιστορίες. Μέχρι τώρα. Έτσι όπως πλένει κανείς τα δόντια του, πίνει τον καφέ του, τρώει, κάνει έρωτα, πάει βόλτες. Ακόμη κι όταν θα σταματήσω να μπορώ να γράφω, γιατί κάτι θα μου έχει συμβεί, το μυαλό μου δεν θα σταματήσει να φτιάχνει ιστορίες. Γιατί έτσι θέλει.

- Συνάμα με τη μυθιστορηματική γραφή, σας ενδιαφέρει ιδιαιτέρως και ο χώρος του θεάτρου. Τι είναι εκείνο που σας συναρπάζει στα θεατρικά κείμενα;

Ο Σαίξπηρ έλεγε «όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή». Το θέατρο μου δίνει τη δυνατότητα να μπω μέσα στην πραγματικότητα. Το μέσον του θεάτρου είναι ο ηθοποιός. Αλλά ο ηθοποιός είναι ένας ανθρώπινος ρόλος. Έτσι ο συγγραφέας εμβαθύνει μέσα στον άνθρωπο και τον ανακαλύπτει. Το θέατρο σε φέρνει κοντά στους ανθρώπους, είτε στην πρόβα είτε στην παράσταση. Η συγγραφή ενός μυθιστορήματος είναι μοναχική δουλειά και σε εξοντώνει. Χρειάζομαι το θέατρο για να βρεθώ ξανά μαζί με τους άλλους. Όλο και πιο πολύ. Να κάνω διάλογο μαζί τους, να περιπλανηθώ στα μονοπάτια του μυαλού τους. Η δέσμευση του θεατρικού λόγου, αντίθετα με την απέραντη ελευθερία του μυθιστορήματος, σου ανοίγει καινούριους δρόμους κρατώντας σε ωστόσο γειωμένο.

- Τι σημαίνει λογοτεχνία για εσάς; Ποια είναι η άποψή σας για τον τρόπο με τον οποίο το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα υποδέχεται την ελληνική λογοτεχνία;

Είναι δυο διαφορετικές ερωτήσεις. Στην πρώτη έχω ήδη απαντήσει. Η λογοτεχνία, σαν τέχνη, βοηθάει τον άνθρωπο ν? αντέχει την πραγματικότητα. Αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό. Ποιος άλλος μπορεί να το κάνει πέρα από την τέχνη; Μόνον ο έρωτας. Όσο για το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας νομίζω ότι το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα υποδέχεται με? χαρά ό,τι ξέρει κανείς να του σερβίρει. Σαφώς και υπάρχουν οι υποψιασμένοι αναγνώστες που επιλέγουν κόντρα στο ρεύμα και πάντα φροντίζουν να ενημερώνονται για την Ελληνική λογοτεχνία. Θα το πω για άλλη μια φορά γιατί θεωρώ ότι είναι σημαντικό. Η μεταφρασμένη λογοτεχνία έχει πολλές φορές προβλήματα στη μετάφραση. Το ίδιο και τα θεατρικά έργα. Ο αναγνώστης διαβάζοντας ξένη λογοτεχνία σε μέτρια μετάφραση χάνει το έργο. Με την ελληνική λογοτεχνία είναι διαφορετικά. Ο αναγνώστης, μέσω της γλώσσας του, δεν επικοινωνεί μόνο με τις λέξεις αλλά επικοινωνεί με κώδικες. Έτσι μπαίνει μέσα στο κείμενο και το απολαμβάνει.

- Τι απαντάτε σε όσους υποστηρίζουν ότι η λογοτεχνία απευθύνεται σε λίγους και εκλεκτούς;

Δεν νομίζω πλέον ότι κανένας σοβαρός άνθρωπος ισχυρίζεται κάτι τέτοιο. Πιθανώς να μιλάνε για κάποια δυσνόητα δοκιμιακά και εγκεφαλικά έργα. Αλλά η λογοτεχνία, και ιδιαίτερα το μυθιστόρημα, είναι λαϊκή τέχνη. Αρκεί να ξέρει κάποιος να διαβάζει και να του έχουν μιλήσει για την αξία ενός καλού βιβλίου.

- Ποια η σχέση της λογοτεχνίας με την πραγματικότητα; Η λογοτεχνία αντανακλά την πραγματικότητα ή έχει τη δυνατότητα ακόμα και να την αγνοήσει;

Η λογοτεχνία είναι γνωστόν ότι έχει αφετηρία την πραγματικότητα αλλά κατά τη γνώμη μου οφείλει αμέσως μετά τη σύλληψή της να την αγνοεί. Είναι αυτή η απέραντη ελευθερία που είπα και προηγουμένως. Που σπάει τα δεσμά με την συντήρηση και πετάει σε άλλες σφαίρες που θα μπορούσαν να ήταν πραγματικές ή που είναι, αν θέλετε, σε κάποια άλλη διάσταση ή κρυμμένες στο βάθος του μυαλού μας. Η συντηρητικότητα ποτέ δεν ωφέλησε την τέχνη γενικότερα. Προσωπικά, που ασχολούμαι με γεγονότα της ιστορίας στα μυθιστορήματά μου, έχω πολλές φορές παλέψει με την παλιομοδίτικη άποψη ότι το ιστορικό μυθιστόρημα πρέπει να βαδίζει παράλληλα με τα πραγματικά γεγονότα έτσι όπως είναι γραμμένα στα βιβλία της ιστορίας. Διαφωνώ κάθετα. Ο μυθιστοριογράφος δεν είναι ιστορικός. Αντίθετα έχει την δυνατότητα και την υποχρέωση, θα έλεγα, να καλύπτει τα κενά της ιστορίας και να τολμά να προτείνει εκδοχές χρησιμοποιώντας τη φαντασία του. Η φαντασία είναι το μέσον που ωθεί τον κόσμο προς τα εμπρός. Για σκεφτείτε τις εφευρέσεις. Δεν τις έκαναν συγγραφείς βέβαια, αλλά άνθρωποι με πλούσια φαντασία. Πατώντας πάνω στην πραγματικότητα.

- Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι ο λογοτέχνης οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τις απόψεις των κριτικών της λογοτεχνίας;

Εφόσον υπάρχει τέχνη θα υπάρχει και η κριτική της. Κριτική δεχόμαστε καθημερινά σε κάθε φάση της ζωής μας ακόμη και στις απλές μας πράξεις. Εμείς οι ίδιοι κάνουμε κριτική στους άλλους. Η κριτική υπάρχει σαν τρόπος αντίδρασης σε ό,τι δεν μας πάει, ξεφεύγει από τις συνήθειές μας ή την υποκειμενική μας άποψη. Στο τρίτο μου βιβλίο (Την «Τρομοκρατία της Μνήμης») πήρα κάποιες πολύ καλές αλλά και μια πολύ κακή κριτική. Η κακή κριτική με αναχαίτισε. Δεν έγραφα για αρκετά χρόνια. Αυτό δεν ξέρω αν με ωφέλησε ή όχι. Αν μου καταβρόχθισε άδικα τον χρόνο μου σαν συγγραφέα. Δεν θα μπορέσει κανείς να το πει. Απλώς κι εγώ τότε δεν ήξερα ότι οι κριτικοί είναι απλοί άνθρωποι με προσωπικό γούστο και παιδεία όπως όλοι μας. Ευτυχώς μετά ξεθύμανε μέσα μου και μπόρεσα να ξαναπλησιάσω το χαρτί. Έτσι είναι όμως η ζωή. Σε πληγώνει μέχρι να μπορέσεις να την ξεπεράσεις και να πας παρακάτω δυναμωμένος.

- Ποιοι θα λέγατε ότι συνιστούν τους κεντρικούς θεματικούς άξονες των λογοτεχνικών σας ενδιαφερόντων;

Ο άνθρωπος κατ? αρχήν. Η Ιστορία, γιατί λειτουργεί αμφίδρομα, την δημιουργεί ο άνθρωπος αλλά και επηρεάζεται ο ίδιος ο άνθρωπος από αυτήν. Και φυσικά ο έρωτας ακόμη και στις πιο ακραίες μορφές του. Γιατί ο άνθρωπος είναι μια ακραία περίπτωση της φύσης και συνεχώς παλεύει με τον ακραίο εαυτό του.

- Ποιοι συγγραφείς σύγχρονοι, ή προγενέστεροι αποτέλεσαν ορόσημο για τη διαμόρφωση της δικής σας γραφής;

Όλοι, όσους έχω διαβάσει. Και διαβάζω πολύ από πολύ μικρή. Ευτυχώς κυκλοφορούσαν στα κομοδίνα των γονιών μου πολλά και ενδιαφέροντα βιβλία. Θα είναι κοινός τόπος να μιλήσω για Ντοστογιέφσκι, Κάφκα, Καζαντζάκη, που όλοι έχουμε λίγο ως πολύ επηρεαστεί. Θα μπορούσα να προσθέσω τον Μπατάιγ, τον Ουάϊλντ, τον Φουκώ, τον Ράιχ, την Ζερμαίν Γκρηρ, τον Παλαμά, τον Βάρναλη, τον Καβάφη και τόσους άλλους, που δεν με διαμόρφωσαν μόνον ως συγγραφέα αλλά και ως άνθρωπο κατά ένα ποσοστό. Γιατί ο συγγραφέας γράφει πάντα τα βιβλία που ο ίδιος θα ήθελε να διαβάσει.

- Εκτός από τις παρουσιάσεις των βιβλίων σας, έχετε παράλληλα τη δυνατότητα, μέσω της παρουσίας σας στο διαδίκτυο, να διαπιστώσετε τους προβληματισμούς του αναγνωστικού σας κοινού. Μιλήστε μας για την διαδικτυακή σας εμπειρία.

Το πέμπτο μου βιβλίο «Το Παραμύθι του Μεγάλου Φόβου» με έφερε κοντά στος διαδικτυακούς φίλους και ανακάλυψα το πώς συγκινείται ή όχι το κοινό. Αυτό με βοήθησε πολύ να αποδεχτώ κάτι που από καιρό πίστευα αλλά για κάποιους λόγους είχα απωθήσει. Το κοινό από ένα έργο ζητάει να συγκινηθεί. Και αυτό δεν είναι κάτι που πρέπει να το αγνοούμε. Γιατί υπήρξε μια μεγάλη χρονική περίοδος που η τέχνη υποστήριζε με μανία την αποστασιοποίηση. Ευτυχώς η συγκίνηση πήρε πάλι τη θέση που της αξίζει σε ένα μεγάλο μέρος του κοινού και των δημιουργών. Παρόλο που το συγκεκριμένο βιβλίο μου ασχολείται με ένα ιστορικό πρόσωπο εντούτοις δημιουργεί συγκίνηση. Το ίδιο και η «Ιερή Παγίδα». Δημιούργησε αυτό το συναίσθημα. Και όταν μιλάω για συγκίνηση δεν εννοώ τον μελοδραματισμό φυσικά. Αλλά εκείνη τη δυνατότητα κάποιων λογοτεχνικών ή θεατρικών έργων που μπορούν να χωθούν βαθιά στην ψυχή του αναγνώστη ή θεατή και να τον ταρακουνήσουν παίρνοντάς τον μαζί του για όσο διάστημα διαρκεί η ανάγνωση ή η παράσταση. Αλλά και όταν τελειώσουν δεν τελειώνουν μέσα στο μυαλό του. Κάτι μένει που διαμορφώνει έστω και ελάχιστα κάποια «πιστεύω» του. Η συγκίνηση είναι η μαγεία της τέχνης.

- Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το μέλλον της λογοτεχνικής γραφής και ανάγνωσης;

Αυτό θα εξαρτηθεί από τις ανάγκες της αγοράς, έτσι όπως διαμορφώνονται από τις νέες τεχνολογίες και τις επιχειρηματικές επενδύσεις. Αυτό δεν είναι κατ? ανάγκην κακό για την λογοτεχνική γραφή. Ο κόσμος πάντα θα έχει την ανάγκη να ακούει ιστορίες. Κι όλοι εμείς δεν θα σταματήσουμε να του τις λέμε.


Το τελευταίο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ιερή Παγίδα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη ενώ το πρόσφατο βιβλίο της με θεατρικά έργα με τίτλο «Άπαντα τα θεατρικά» από τις Εκδόσεις Αιγόκερως