Επαυξημένη πραγματικότητα σημαίνει το εξής: ο κόσμος που βλέπουμε γύρω μας (εικόνες, κτίρια, δρόμοι, καταστήματα, έργα τέχνης, αγάλματα και ότι άλλο μπορείς να σκεφτείς) και με τον οποίο έχεις άμεση φυσική επαφή επαυξάνεται με ψηφιακά στοιχεία στην οθόνη του κινητού σου. Με άλλα λόγια, είναι ένας τρόπος να συνδυάσουμε το φυσικό κόσμο που μας περιβάλλει με την προβολή ψηφιακού περιεχομένου (πληροφορία ή πολυμεσικό υλικό - βίντεο και ήχο) που θα ολοκληρώσει την εικόνα που βλέπουμε και θα συμπληρώσει τα κενά, δίνοντας ουσιαστικά επιπρόσθετες δυνατότητες στις αισθήσεις μας και την πληροφορησή μας.
Πώς μπορεί μια τέτοια τεχνολογία να προάγει τον πολιτισμό και την τέχνη; Πολλά μουσεία έχουν ήδη αντιληφθεί τη χρησιμότητα της και την αξιοποιούν με διάφορους τρόπους. Στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Λονδίνο για παράδειγμα, οι επισκέπτες χρησιμοποιούν ταμπλέτες που παρέχονται δωρεάν από το μουσείο για να χειριστούν μεταξύ άλλων περιεχόμενο που προβάλλεται σε μία από τις τρεις οθόνες που υπάρχουν στο χώρο, web κάμερες σε διαφορετικά σημεία του περιβάλλοντος και ογδόντα σημεία με LED λαμπτήρες, ώστε να αλληλεπιδρούν με τρισδιάστατα εκθέματα και να συμμετέχουν σε κουίζ γνώσεων.
Στο Ρότερνταμ, η Επαυξημένη Πραγματικότητα έχει αντικαταστήσει τις ξεναγήσεις. Το Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής έχει αναπτύξει μια ειδική εφαρμογή μέσω της οποίας όταν οι χρήστες smartphone στρέφουν τη συσκευή τους σε προκαθορισμένα σημεία στην πόλη μπορούν να λαμβάνουν πληροφορίες για ιστορικές φωτογραφίες παλαιών κτισμάτων, τρισδιάστατα μοντέλα των κτιρίων με τα οποία μπορούν να αλληλεπιδράσουν ή renderings από κτίρια που βρίσκονται υπό κατασκευή.
Ξενάγηση με τη βοήθεια εφαρμoγής augmented reality στο Guggenheim μουσείο στο Bilbao (πηγή: Museums and The Web)
Πολύ πιο εντυπωσιακές είναι άλλες εφαρμογές με περισσότερη διάδραση. Στο Μουσείο του Λονδίνου όπου οι επισκέπτες μπορούν να περιηγηθούν στην πόλη και να ακούσουν ήχους που αναπαριστούν τη ζωή στην αρχαία Ρώμη, ενώ φυσώντας στο κινητό τους μπορούν να κάνουν «ανασκαφές» για να αποκαλύψουν εικονικά αντικείμενα που υποτίθεται είναι θαμμένα. Στο Εθνικό Στρατιωτικό Πάρκο στη Βιρτζίνια οι επισκέπτες μπορούν με τη χρήση του GPS να αναβιώσουν τις μάχες του αμερικανικού εμφυλίου όπως εξελίχθηκαν στο φυσικό τοπίο(πηγή: metamatic:taf).
Η Ιστορία δεν είναι ή τουλάχιστον δεν πρέπει να είναι, απλά μια διαδικασία στείρας μάθησης η μια απαρίθμηση ημερομηνιών και γεγονότων. Η τέχνη – τα μουσεία δεν πρέπει να είναι μόνο για τους λίγους. Τέτοιες τεχνολογίες κάνουν τον πολιτισμό πιο προσιτό, φέρνουν τους νεότερους πιο κοντά στο να τα γνωρίσουν και να τα αντιληφθούν τη σημασία ενός έργου τέχνης, ενός αρχαίου ευρήματος, να καταλάβουν τη σπουδαιότητα μιας μάχης με την αναπαράσταση σκηνών στο σημείο που εξελίχτηκαν, αλλά και φέρνουν τις νέες μορφές τέχνης και τους νέους καλλιτέχνες πιο κοντά στο ευρύτερο κοινό.
Πολλοί πίνακες επίσης, κρύβουν κάποια κρυμμένα επίπεδα ιστορίας. O Μαουρίτσιο Σεραντσίνι και η ομάδα του πρόσφατα ανακάλυψαν μια έκπληξη σε έναν από τους πιο γνωστούς πίνακες του Da Vinci την «Προσκύνηση των Μάγων». Εξετάζοντας τον πίνακα με μια IR κάμερα προσδιόρισαν ένα καφέ στρώμα που είχε προστεθεί πολύ αργότερα, όχι από τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Αυτό που είδαν ήταν εκπληκτικό, ένα σύνολο προσώπων που κανείς δεν είχε δει για 5 αιώνες. Σε ένα άλλο σημείο της εικόνας μάλιστα, η έκπληξη τους ήταν ακόμα μεγαλύτερη καθώς «ανακάλυψαν» έναν ελέφαντα!
Δεν θα έπρεπε όλα αυτά να είναι μέρος της εμπειρίας ανάγνωσης ενός πίνακα; Με μια εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας ο χρήστης/επισκέπτης θα μπορούσε να δείχνει τον πίνακα και να έχει μπροστά του όλη αυτή την ιστορία, που είναι και η ιστορία του καλλιτέχνη.
O χρήστης έτσι γίνεται πρωταγωνιστής της ανακάλυψης του πίνακα και όχι απλά ένας διαβάτης στους δρόμους του μουσείου.
Μέσα από μια διαδικασία η οποία μπορεί να τους μετατρέψει από παθητικούς παρατηρητές σε ενεργούς χρήστες που αλληλεπιδρούν με όσα βλέπουν, συναρμολογούν τα κομμάτια της ιστορίας, ανακαλύπτουν τα αξιοθέατα της πόλης που επισκέπτονται οι χρήστες και ιδαίτερα τα παιδιά μπορούν να έρθουν σε επαφή με την ουσία της τέχνης και του πολιτισμού, να περιεργαστούν τα αντικείμενα που εκτίθενται να νιώσουν τη διαδικασία της μάθησης μέσα από την επίσκεψη σε ένα μουσείο ως εμπειρία που αξίζει να θυμούνται.
Από την άλλη πλευρά, δεν είναι όλα τα εκθέματα ή όλοι οι χώροι κατάλληλοι για την εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας. Με αυτό θέλω να πω ότι άλλου είδους διάδραση μπορεί κανείς να πετύχει σε ένα μουσείο φυσικής ιστορίας ή σε ένα πεδίο μάχης και άλλου είδους σε μια gallery μοντέρνας τέχνης. Τι είδους έξυπνη διάδραση μπορεί να υπάρξει με ένα γλυπτό ή ένα αρχαίο άγαλμα; Ούτε και έχουν ολοι οι πίνακες να διηγηθούν κάτι. Για μια ολοκληρωμένη εμπειρία, ο στόχος δεν είναι η εξάλλειψη των ξεναγών και η χρήση μόνο ψηφιακών μέσων, αλλά η σωστή αναλογία χρήσης των νέων τεχνολογιών για τον εμπλουτισμό μιας άλλωτε βαρετής επίσκεψης σε ένα μουσείο ή ένα τόπο ιστορικού ενδιαφέροντος. Μπορεί κανείς να καταλάβει πως ένα μουσείο θα έχει τη δυνατότητα να βασιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό στην επαυξημένη πραγματικότητα, αλλά ο κίνδυνός να μετατοπιστεί το ενδιαφέρον από το έκθεμα στο μέσο περιγραφής του υπάρχει και είναι μεγάλος. Εξίσου μεγάλος με την ανάγκη συγχρονισμού των μουσείων με την νέα κοινωνική πραγματικότητα και τις επιταγές της.
Η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στα μουσεία μπορεί να φέρει επανάσταση στο τρόπο παρουσίασης των εκθεμάτων και προαγωγής του πολιτισμού και της τέχνης. Η χρήση της επαυξημένης πραγματικότητας και γενικότερα των νέων τεχνολογιών σε μουσειακούς χώρους είναι μια πρόκληση για την εύρεση της χρυσής τομής μεταξύ εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας.
