Το μέλλον των εφημερίδων στην ψηφιακή εποχή χαρακτηρίζεται αβέβαιο, πολλές φορές και δυσοίωνο. Είναι ένας συχνός χαρακτηρισμός, το τέλος της έντυπης ενημέρωσης έχει αναγγελθεί πολλές φορές - με την είσοδο, για παράδειγμα, της τηλεόρασης στα σπίτια - κι όμως οι εφημερίδες, παρ'όλες τις δυσκολίες, τουλάχιστον προς το παρόν, είναι ακόμα εδώ. "Ναι, το χαρτί φθίνει, αν και υπάρχει μεγάλος προβληματισμός κατά πόσον οι άνθρωποι, τουλάχιστον στο άμεσα ορατό μέλλον, θα μπορέσουν να απομακρυνθούν από την υλικότητα και την πεπερασμένη φύση της χάρτινης, της έντυπης εφημερίδας".

Τα πράγματα βέβαια τώρα έιναι ίσως πιο δύσκολα από ποτέ.

"Το Διαδίκτυο ενισχύεται, το νεανικό κοινό απομακρύνεται από το γραπτό κείμενο, επεκτείνεται η κουλτούρα του δωρεάν, γενικεύεται η πειρατεία. Ο γραπτός Τύπος εγκαταλείπεται από τους αναγνώστες και τους διαφημιστές. Όλοι μιλούν, και δικαίως, για κρίση του Τύπου. Οι ζημίες συσσωρεύονται, η βιωσιμότητα των εφημερίδων απειλείται, οι απολύσεις είναι πλέον μαζικές. Η "ελευθεριακή" ιδεολογία του Internet μας έκανε να ονειρευτούμε έναν άλλο τρόπο επικοινωνίας."(Ν. Μπακουνάκης)

Προ κρίσης, σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Τύπος ευημερούσε. Με απώλειες πλέον της τάξης του 40% για πολλούς φορείς σε όλο τον κόσμο η ανάγκη αλλαγής είναι επιτακτική. Για να επιβιώσουν με βάση τα νέα δεδομένα, οι εφημερίδες πρέπει να επαναπροσδιορίσουν την αξία που προσφέρουν στον αναγνώστη, να βρουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα, να ενσωματώσουν τη νέα κουλτούρα που δημιουργείται στη φιλοσοφία τους. Παραδείγματα τέτοιων μοντέλων ήδη υπάρχουν και είναι και πολύ πετυχημένα. Πώς μπορεί ο τύπος να καινοτομήσει;

• Με μοντέλα συνεργασίας με το ευρύ κοινό που αρθρογραφεί εθελοντικά φέρνοντας την είδηση ζωντανά. Η δημιουργία δηλαδή, μιας πλατφόρμας που θα πετυχαίνει τη μετάβαση από ένα σύνολο τυποποιημένων ειδήσεων σε μια δυναμική υπηρεσία που θα προσαρμόζεται/εμπλουτίζεται τόσο από  χρήστες/αρθρογράφους με βίντεο, προσωπικές μαρτυρίες όσο και από ανεξάρτητους δημοσιογράφους και bloggers που θα έιναι σε θέση να ανανεώνουν το περιεχόμενο σε πραγματικό χρΤο μέλλον των εφημερίδωνόνο οι οποίοι και θα πληρώνονται με βάση τα έσοδα από διαφημίσεις. Ένα τέτοιο μοντέλο ακολουθεί και η γνωστή σε όλους πλέον Huffington Post με αξιοσημείωτη επιτυχία. και η Guardian όμως προσφέρει τα αρχεία της αλλά και εργαλεία επεξεργασίας στους χρήστες ώστε να μπορούν να παράγουν περιεχόμενο και νέα.
  
  
• Με έμφαση στην εμπειρία της ανάγνωσης. Τι εννοούμε με αυτό; Το Wired Magazine αντιλήφθηκε ένα κενό στην  εμπειρία ανάγνωσης ειδήσεων και περιοδικών online - ήταν πολύ φτωχή. Πρωτοπόρησε λοιπόν σχεδιάζοντας ένα περιοδικό διαθέσιμο σε tablets και i-phone το οποίο προσέφερε μια εντελώς καινούρια εμπειρία ανάγνωσης στο χρήστη με οπτική 360^ο , πλούσια σε πολυμεσικό υλικό, με διαθέσιμα βίντεο πλοήγηση με το χέρι και πολλά άλλα στοιχεία. Σύντομα η έκδοση του για το i-pad ξεπέρασε την έντυπη σε διαφημιστικά έσοδα ενώ είναι πλέον από τα αγαπημένα της νεότερης γενιάς που επικοινωνεί μεσω της οθόνης. Τέτοια μοντέλα ξεκίνησαν τον τελευταίο χρόνο να εμφανίζονται και στην Ελλάδα.
  
  
• Με διαφοροποίηση προσφέρωντας εξειδικευμένη και υψηλής ποιότητας πληροφορηση σε συγκερκιμένο κομμάτι του αναγνωστικού κοινού. Economist, Wall Street Journal, Financial Times αλλά και η δικιά μας Ναυτεμπορική ακολουθούν αυτό το μοντέλο επι σειρά ετών¹.

Η ψηφιακή επανάσταση λοιπόν δε σηματοδοτεί τόσο το τέλος των εφημερίδων όσο μια στροφή σε άλλες πηγές ενημέρωσεις με τους κινδύνους αλλά και τις ευκαιρίες που αυτές εγκυμονούν. Το θέμα λοιπόν δεν είναι τόσο πολύ στο αν οι εφημερίδες θα προσφέρονται σε χάρτινη ή ψηφιακή μορφή. Η ψηφιακή επανάσταση μάς κρύβει μια πολύ σημαντική ανατροπή που ξεκίνησε πριν από το Internet, αλλά γενικεύτηκε μετά: το ενδιαφέρον των σύγχρονων κοινωνιών για την πληροφόρηση διαβρώνεται χωρίς καμία αντίσταση. Ο κίνδυνος για τη δημοκρατία είναι προφανής (Ν. Μπακουνάκης, από το επίμετρο στο βιβλίο του Beranrd Poulet: "Το τέλος των εφημερίδων και το μέλλον της ενημέρωσης"). Τι αξία θα έχει η όποια άποψη σε μερικά χρόνια όταν η πληροφορηση θα αντιμετωπίζεται ως προϊόν;Τι είδους ενημέρωση θα έχουμε και πώς θα την έχουμε;

Ο Πουλέ αναφέρει και μια άλλη αιτία για την αποτυχημένη έως σήμερα αντίδραση του τύπου, χρησιμοποιώντας χωρίς φειδώ τα λόγια του J. P. Dupuy: «Ακόμα κι όταν ξέρουμε ότι η καταστροφή είναι μπροστά μας, δεν πιστεύουμε αυτό που ξέρουμε. Δεν είναι η αβεβαιότητα που μας εμποδίζει να δράσουμε, είναι η αδυναμία μας να πιστέψουμε ότι το χειρότερο θα έρθει».

Η αλλαγή στον τρόπο ενημέρωσης ήδη συμβαίνει. Το αν αυτό θα οδηγήσει στην πλήρη εξαφάνιση της έντυπης μορφής των εφημερίδων μένει να το διαπιστώσουμε στο άμεσο μέλλον.



Βιβλιογραφία:

1. Από τις Σημειώσεις του κ. Γ. Αναστασιάδη καθηγητή στο Anatolia Business School - American College of Thessaloniki.