- Παρακολουθώντας την προσωπική σας διαδρομή, μια φράση που θα σας χαρακτήριζε είναι ο «αφχαρίστητος άνθρωπος» του Νίκου Καζαντζάκη που συντρίβει τη συνήθεια, όταν διαπιστώνει ότι έχει καταντήσει βολική. Πώς έχετε καταφέρει να μην εφησυχάζετε ποτέ, και μάλιστα ζώντας σε μια χώρα, όπου οι άνθρωποι γύρω σας επιζητούν το ?βόλεμα? και για να το επιτύχουν, αποδέχονται τον όποιο συμβιβασμό;
Δεν ξέρω αν είναι θέμα DNA ή παιδείας ? από μικρός ήμουνα περίεργος, ανήσυχος και «πνεύμα αντιλογίας» όπως με ονόμαζε η μητέρα μου. Ποτέ δεν αποδεχόμουνα κάτι, αν δεν το περνούσα από έλεγχο ? πράγμα που προκαλούσε κράμπες στον θεολόγο του σχολείου. Η κλίση αυτή ενισχύθηκε στο πανεπιστήμιο όπου συνάντησα έναν σημαντικό φιλόσοφο, τον Joseph Stuermann και έγραψα κάτω από την εποπτεία του την διατριβή μου με θέμα ? μαντέψτε! ? τον σκεπτικισμό. Πολλά χρόνια αργότερα το κείμενο αυτό κυκλοφόρησε ξαναδουλεμένο στα ελληνικά με τίτλο «Το Απόλυτο και το Τάβλι».
Με τα χρόνια ο άνθρωπος δεν ωριμάζει. Απλώς μεγεθύνει τις καλές και κακές του ιδιότητες. Ο βλάκας γίνεται πιο βλάκας και εγώ πιο σκεπτικιστής. Αν προσθέσετε σε αυτό την ανάγκη μου να μαθαίνω καινούργια πράγματα, να ανοίγομαι προς νέες κατευθύνσεις, έχετε και το καπάκι. Είναι και ο λόγος που αγαπώ την τεχνολογία ? κάθε μέρα φέρνει κάτι καινούργιο.
- Το συγγραφικό σας έργο είναι η συνισταμένη της ποίησης, του πεζού λόγου και του δοκιμίου. Ποιο από τα τρία είδη θεωρείτε ότι γίνεται ευκολότερα αποδεκτό από το αναγνωστικό κοινό και πώς εσείς ερμηνεύετε αυτή την αποδοχή;
Νομίζω πως αυτό που αγαπάει το κοινό είναι μία τέταρτη μορφή που ανήκει στον δοκιμιακό λόγο αλλά, λόγω πυκνότητας, δανείζεται και από την ποίηση. Μιλάω για τον αφορισμό ? και ιδιαίτερα τον σατιρικό. «Η Δυστυχία του να είσαι Έλληνας» έχει φτάσει τις 30 ανατυπώσεις (σε 34 χρόνια) και το «Ειρωνικό Νεοελληνικό Λεξικό» τις δέκα (σε επτά). Αλλά και τα δοκίμια κινούνται μεταξύ πέντε και δέκα ανατυπώσεων ? πράγμα σπάνιο για το είδος. Φυσικά εγώ από όλα αγαπώ περισσότερο την ποίηση?. κι ας μην δίνει μπεστ σέλερ. Αν και το πιο αγαπημένο μου, «Το Βιβλίο των Γάτων», έχει επανεκδοθεί 4 φορές.
Τα τελευταία χρόνια πάντως, μου είναι αδύνατο να αξιολογήσω την επιτυχία των βιβλίων μου με βάση τις πωλήσεις ? μια και πολύ περισσότεροι με διαβάζουν από το Διαδίκτυο. Ο Δικτυακός μου Τόπος (www.ndimou.gr) έχει εδώ και δώδεκα χρόνια σταθερά πάνω από 500 επισκέπτες την ημέρα και τα blog μου, όσο υπήρχαν, μάζευαν πολλαπλάσιους.
- Έχετε υποστηρίξει ότι «τρία πράγματα κάνουν τον δημιουργό: Ο πλούτος των βιωμάτων. Το κίνητρο να τα πεις. Και η ικανότητα να διαμορφώνεις το υλικό σου». Μπορείτε να τα ιεραρχήσετε βάσει των προσωπικών σας αξιολογικών κριτηρίων;
Δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς να ξεχωρίσει και να ιεραρχήσει αυτά τα πράγματα. Το ένα είναι η προϋπόθεση του άλλου. Αν δεν έχεις κάτι να πεις, τι να το κάνεις το κίνητρο; Και πόσο σε βοηθάει η μαστοριά στην έκφραση, αν βαριέσαι να γράψεις; Πάντως, αυτό που κάνει τον καλό συγγραφέα είναι το ύφος. Τα θέματα είναι πεπερασμένα, κίνητρο έχουν αρκετοί, αλλά την διαφορά την κάνει ο τρόπος που βλέπεις και ιδιαίτερα ο τρόπος που τα λες.
Οι άνθρωποι κατατρύχονται από προκαταλήψεις, φοβίες, ιδεοληψίες και μυθεύματα, που τους στερούν το δικαίωμα να σκέφτονται και να αισθάνονται ελεύθερα. Είμαστε με άλλα λόγια δεσμώτες των κατασκευασμάτων του ίδιου μας του μυαλού. Μπορεί η τέχνη σε όλες τις εκφράσεις της να απελευθερώσει το σύγχρονο άνθρωπο από ό,τι τον κάνει να ασφυκτιά;
Μπορεί να το κάνει αυτό η τέχνη ? αν και δεν νομίζω πως είναι ο κύριος ρόλος της. Στην απελευθέρωση του ανθρώπου, στην ενηλικίωσή του, την υπέρβαση των προκαταλήψεων και των ιδεοληψιών, παίζει μεγαλύτερο ρόλο η φιλοσοφία. Αυτή σπάει τα δεσμά και ανοίγει τους ορίζοντες. Υπάρχουν έργα τέχνης που επιδρούν με ανάλογο τρόπο, αλλά για μένα ο ρόλος της τέχνης δεν είναι τόσο η απελευθέρωση, όσο η λύτρωση. Η ένταση ζωής που προκαλεί, η έκσταση που χαρίζει λυτρώνουν ? έστω και για λίγο ? τον άνθρωπο από το βάρος της ύπαρξης.
- Η πλειονότητα των ανθρώπων σήμερα δεν έλκεται από την τέχνη. Θεωρείτε ότι αυτό οφείλεται σε έλλειμμα παιδείας ή η ευθύνη βαραίνει τους δημιουργούς, τους κριτικούς και όσους εμπλέκονται με τον καλλιτεχνικό χώρο, οι οποίοι θεωρούν την τέχνη ελιτίστικη;
Διαφωνώ. Η πλειονότητα των ανθρώπων έλκεται από την τέχνη ? μόνο που δεν είναι πάντα καλή τέχνη. Όλοι μουρμουρίζουν ένα τραγούδι (έστω και καψούρικο). Όλοι βλέπουν σήριαλ στην τηλεόραση? Έχουν δηλαδή την ανάγκη της μουσικής, της δραματικής αφήγησης ? απλώς την καλύπτουν με υλικό χωρίς αισθητική αξία. Μερικές φορές όμως τυχαίνει ένα μπεστ σέλερ, μία τηλεοπτική παραγωγή, ένα hit, μία κινηματογραφική ταινία, να κατορθώσει το μάξιμουμ: να συνενώσει την ποιότητα με την δημοφιλία. Κι αυτό δεν είναι τόσο σπάνιο, όσο νομίζουμε. Ξεχνάμε πως ο Μπαλζάκ αλλά και ο Βέρντι ήταν μπεστελερίστες και είδωλα της εποχής τους.
- Σε τι συνίσταται η αισθητική για εσάς; Τι είναι αυτό που υπαγορεύει τη διαμόρφωση μιας αισθητικής αντίληψης; Οι δικές σας καλλιτεχνικές προτιμήσεις έχουν διαφοροποιηθεί σε σχέση με το παρελθόν;
Η αισθητική ? ή θεωρία του ωραίου, όπως την λένε οι φιλόσοφοι ? είναι ο πιο δύσκολος κλάδος της φιλοσοφίας. Από τον Αριστοτέλη μέχρι σήμερα ούτε σε έναν ορισμό του ωραίου δεν έχουν καταλήξει οι φιλόσοφοι. Ούτε τα κριτήρια έχουν διαμορφωθεί. Όπως συνηθίζω να λέω, το γιατί ο Ρέμπραντ είναι καλύτερος ζωγράφος από τον κορνιζοποιό της γειτονιάς που ζωγραφίζει ηλιοβασιλέματα, δεν αποδεικνύεται. Η επίκληση των «ειδικών» οδηγεί σε φαύλο κύκλο. Γιατί αν θελήσουμε να ορίσουμε τους ειδικούς, θα πούμε ότι είναι όσοι θεωρούν τον Ρέμπραντ καλύτερο? - Και ίσως, από μία πλευρά, να είναι καλύτερο που η θεωρία της τέχνης είναι τόσο φλου, αλλιώς μπορεί οι κανόνες και τα κριτήρια να έπνιγαν την δημιουργία. Τέχνη είναι αυτό που συγκινεί, που εντείνει, που μεταμορφώνει ? για τον κάθε ένα χωριστά? και κάποτε, μετά από χρόνια, για πολλούς ή και για κανένα.
Ναι, και στην τέχνη αλλάζω και διαφοροποιούμαι συνεχώς. Μόνο που η κατεύθυνση δεν είναι πάντα ίδια. Πότε με συγκλονίζει η άβαν γκαρντ και πότε επιστρέφω στο κλασικό. Μπορώ να αγαπάω πολύ αντίθετα πράγματα όπως τον Μπαίηκον και τον Μπαλτύς?
- Θεωρείτε την τεχνολογία ως ένα από τα κορυφαία δημιουργήματα του ανθρώπινου πνεύματος. Μπορεί το διαδίκτυο να αποκαταστήσει το επικοινωνιακό αδιέξοδο του σύγχρονου ανθρώπου; Ποιες δυνατότητες παρέχει σ? ένα άνθρωπο του πνεύματος σήμερα;
Μα ήδη αυτή η συνέντευξη το αποδεικνύει. Σκεφθείτε πόσο δύσκολο ήταν πριν από μερικές δεκαετίες σε ένα νέο δημιουργό να δείξει την δουλειά του? τώρα ο καθένας έχει την δυνατότητα να το κάνει. Και ήδη είναι πολλοί αυτοί που αναγνωρίστηκαν χάρη στο Διαδίκτυο, χωρίς να ξοδέψουν, να προσκυνήσουν ή να αλλοτριωθούν.
Γενικά για την Τέχνη η ψηφιακή τεχνολογία είναι σωτήρια. Πρώτα η ψηφιοποίηση την κάνει αιώνια και άφθαρτη. Δεύτερο διευκολύνει την απόλυτα πιστή αναπαραγωγή και την μετάδοση. Τρίτον την κάνει προσιτή σε όλους. Σκεφθείτε τι φανταστικό μουσείο είναι το YouTube, ή το My Space, όπου μπορεί κανείς να βρει όλους τους ποιητές, μουσικούς, ηθοποιούς, εικαστικούς ? τα πρόσωπα και το έργο τους. Θα μου πείτε ότι εκεί υπάρχει και πολύ σκουπίδι (όπως και στην καθημερινή ζωή μας) αλλά κανείς δεν μας υποχρεώνει να το υποστούμε.
Ο προσωπικός δικτυακός τόπος του συγγραφέα βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.ndimou.gr. Στο άμεσο μέλλον θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Δαρδανός-Τυπωθήτω το βιβλίο με το σύνολο των ποιημάτων του.
