Τα υλικά τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην τεχνική του collage είναι πολλά και διάφορα με πρωταγωνιστή το χαρτί σε διάφορες ποιότητες, κομμάτια από ύφασμα ή ταπετσαρίες, κομμάτια από ξύλο, φωτογραφίες, σύρματα, κλπ.

Οι ρίζες αυτής της τεχνικής μας μεταφέρουν πίσω αρκετές εκατονταετίες. Για παράδειγμα τεχνικές που έχουν έντονη αναφορά στο collage χρησιμοποιήθηκαν περίπου το 200 π.Χ. στην Κίνα κατά την εποχή της ανακάλυψης του χαρτιού. Ή και πάλι πολύ αργότερα, μετά τον 10ο αιώνα. Ωστόσο, η τεχνική αυτή και ο τρόπος με τον οποίο έγινε γνωστή σε εμάς σήμερα χρονολογείται στις αρχές του 20ου αιώνα και οφείλεται σε μια καλλιτεχνική νεωτεριστική τάση και ανακάλυψη των καλλιτεχνών Georges Braque και Pablo Picasso. Μέσω των πειραματισμών των δύο καλλιτεχνών με το collage, η τεχνική αυτή γνώρισε ιδιαίτερη απήχηση κατακτώντας μια σημαντική θέση στον κόσμο της μοντέρνας τέχνης.

Georges Braque, Collage, 1913

Ανάμεσα στις ιστορικές πηγές που αφορούν την τέχνη, κάποιες χρονολογούν την αρχή της τεχνικής του collage την ίδια περίοδο που ξεκινούν χρονικά τα όρια του καλλιτεχνικού ρεύματος του Μοντερνισμού. Οι πειραματισμοί των δύο καλλιτεχνών έφεραν ως αποτέλεσμα στο προσκήνειο την επαναστατική τεχνική του collage, η οποία έχει ιδιαίτερη σημασία και θέση μέσα στον χώρο της τέχνης αφού αποτελεί μια τεχνική που γεφυρώνει καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη το θεμελιώδες χάσμα ανάμεσα στην τέχνη της ζωγραφικής και της γλυπτικής.

Το collage, προσθέτοντας στοιχεία της ζωγραφικής στη γλυπτική και αντίστροφα, δημιουργώντας όγκους στις δύο διαστάσεις και γραμμικές διατάξεις στα τρισδιάστατα γλυπτά, κατάφερε να συνδέσει τις δύο καλλιτεχνικές αυτές εκφράσεις και να τις τοποθετήσει για πρώτη φορά στην ιστορία της τέχνης σε έναν άμεσο και ουσιαστικό διάλογο μεταξύ τους. Ένας ακόμη ουσιαστικός λόγος που συνδέεται με την καινοτομία της τεχνικής του collage είναι η ελευθερία του ιδεολογικού πλαισίου στο οποίο κινήθηκαν τα έργα που ακολούθησαν αυτή τη τεχνική μεταφέροντας μηνύματα που σχετίζονταν με την πολιτική και κοινωνική ζωή της εποχής και αφηγούμενα ιστορίες της λαϊκής παράδοσης, πράγμα που δεν είχε συμβεί μέχρι τότε.

Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, η μοντέρνα έκδοση της τεχνικής του collage ξεκίνησε όταν οι δύο Κυβιστές καλλιτέχνες Georges Braque και Pablo Picasso άρχισαν να πειραματίζονται κολλώντας αντικείμενα ή κομμάτια από ύφασμα και χαρτί πάνω στα έργα τους. Κάποιες από τις πηγές αναφέρουν πως ο Braque ξεκίνησε να πειραματίζεται με αυτή τη τεχνική πριν από τον Picasso στα σχέδιά του ενώ ο Picasso ήταν εκείνος που τη χρησιμοποίησε για πρώτη φορά πάνω σε καμβά ζωγραφικής με λάδια. Στη πραγματικότητα, οι δύο καλλιτέχνες δούλευαν για τόσο καιρό μαζί που από ένα σημείο και μετά τα έργα τους είχαν εξαιρετικά πολλές ομοιότητες μεταξύ τους μέχρι και που ο ένας δεν μπορούσε να ξεχωρίσει τα έργα του από τα έργα του άλλου.

Στα 1912 ο Picasso τοποθέτησε ένα κομμάτι από ύφασμα στο έργο του "Still Life with Chair Caning" (Nature-morte à la chaise cannée) δημιουργώντας ένα από τα σημαντικότερα έργα στην ιστορία της τέχνης. Άλλοι καλλιτέχνες που χρησιμοποίησαν επίσης την τεχνική του collage ανήκαν στο καλλιτεχνικό ρεύμα του Σουρεαλισμού.

Pablo Picasso, Still Life with Chair Caning, 1912

Το Collage, όπως όλες τις τεχνικές, ακολούθησαν και οι παραλλαγές του. Μια χαρακτηριστική περίπτωση ανήκει στην καλλιτέχνιδα Lee Krasner η οποία συχνά κατέστρεφε τους πίνακές της κόβοντάς τους σε κομμάτια μόνο και μόνο για να δημιουργήσει νέα έργα με την τεχνική του collage συναρμολογώντας τα κομμάτια αυτά σε νέα ζωγραφική επιφάνεια.

Lee Krasner, City Verticals, 1953

Το Collage είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα, είναι ένας από τους πιο εύκολους τρόπους δημιουργικής έκφρασης από τεχνικής πλευράς. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προσεγγίσεις από γνωστούς καλλιτέχνες μέσα στην ιστορία της τέχνης και την άνοδο της τεχνικής μέσα στον χρόνο μέχρι και σήμερα με το collage να πρωταγωνιστεί στα νέα εικαστικά μέσα και να συνδέεται με τη ζωγραφική, τη γλυπτική, αλλά πολύ περισσότερο με τη μεικτή τεχνική και τη σύγχρονη τέχνη.

Αναστασία Βουτσά (Εικαστικός - Μουσειολόγος)

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

• Adamowicz, E., Surrealist Collage in Text and Image, Cambridge University Press, 1998
• Daix, P., Picasso; Life and Art, Icon Editions, 1994
• Herskovic, M., American Abstract and Figurative Expressionism Style Is Timely Art Is Timeless, New York School Press, 2009
• Mullins, E., The Art of Georges Braque, Harry N. Abrams Inc, 1968
• Shearer, W., The Bullfinch Guide to Art, Bloomsbury Publishing, 1996