Ο βασικός τεχνητός άξονας του θεάτρου του είναι η εικόνα. Η εικόνα ως μέσο επιλογής σε κάθε καλλιτεχνικό εγχείρημα-μήνυμα. Περνάει το θέατρο του, το μήνυμα του μέσα από την εικόνα. Είτε το θέατρο ως μια εικόνα-ες, είτε η παρουσίαση μιας εικόνας μέσα στην παράσταση. Με την μόνη και σημαντική διαφορά ότι η πρωταρχική σημασία/έννοια της εκάστοτε εικόνας που χρησιμοποιεί σε κάθε παράσταση να διαλύεται και να επαναπροσδιορίζεται. Μεγάλη σημασία- μέσα από αυτή την σπουδαία και σύγχρονη τεχνολογική του κίνηση (και μιλάμε για μια τεράστια και σίγουρα πολυέξοδη τεχνολογία που μεταφέρεται σε κάθε του θεατρική σκηνική περιοδεία) - για τον ίδιο τον σκηνοθέτη έχει το βλέμμα του θεατή.
Το Go down Moses αποτελεί την τελευταία θεατρική παραγωγή της Rafaelo Sanzia και πρωτοπαρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία το Φθινόπωρο στο Παρίσι στα πλαίσια του Festival d’ Automne στο Théâtre de la Ville. Ο τίτλος μας παραπέμπει στο ομώνυμο τραγούδι του Louis Armstrong (https://www.youtube.com/watch?v=vf6jBP4YXwo). Αμέσως, ένας πεπαιδευμένος θεατής θα υποψιαστεί την νοηματική σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στο τραγούδι και την παράσταση. Ιδιαίτερα, τη στιγμή που έχει η παράσταση προχωρήσει αρκετά και παίζει το τραγούδι. Σκλαβιά ή ελευθερία;
Η εναρκτήρια σκηνή θέτει σε πρώτο πλάνο το βλέμμα του θεατή. Οι θεατές σε ένα μουσείο-παρατηρητήριο εξετάζουν εξονυχιστικά έναν πίνακα. Τον πίνακα του habilis habilis του Albrecht Dürer (tsavalos.com/2012/05/21/albrecht-durer). Ο συγκεκριμένος πίνακας κινείται ως βασική πατέντα σε ολόκληρο το έργο. Παρατηρούν τόσο σε βάθος τον πίνακα, όσο στην πραγματικότητα τον ίδιο τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος τίθεται σε παρατήρηση, ερευνάται και αμφισβητείται. Ακόμα και ο άνθρωπος αναμετράται με το ζώο που κρύβει μέσα του. Ποιος θα υπερισχύσει; (http://media.wix.com/ugd/9e8b4b_f980cafb888a488ba6b4a13175e7f401.pdf ). Η σχέση του ανθρώπου με την Δαρβινική του σημασία και εξέλιξη τίθεται σε αμφισβήτηση.
Ο κύκλος. Άλλο ένα βασικό σκηνικό μοτίβο που εμφανίζεται σχεδόν σε όλες τις παραστάσεις του. Μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση έχει κάνει ο καθηγητής και κριτικός θεάτρου Δημήτρης Τσατσούλης, στο βιβλίο του Διάλογος Εικόνων1. Με λίγα λόγια, μας λέει ότι ο κύκλος είναι, το μάτι του φωτογραφικού φακού που αιχμαλωτίζει τον άνθρωπο. Αιχμαλωτίζει το βλέμμα του και την στιγμιαία ύπαρξη του πριν τον θάνατο του. Εδώ εμφανίζεται ως φωτεινός μαγνητικός τομογράφος, που εξετάζει το ανθρώπινο πάσχον σώμα του ανθρώπου σε όλο το μήκος.
Η θεατρική σκηνή του Καστελούτσι μεταμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας σε ένα τρισδιάστατο κουτί. Το οποίο μας παραπέμπει συνειρμικά είτε στην τρισδιάστατη οπτική των εικόνων είτε στην τρισδιάστατη ματιά του κινηματόγραφου. Η θεματική αλληλουχία που συνδέει σε μια συνεχή ροή τις εικόνες είναι ο άνθρωπος. Η αλληλουχία αυτή σπάει από μια φουτουριστική μηχανή-πολτοποίησης ανθρώπινων κεφαλιών. Τα οπτικοακουστικά μέσα που χρησιμοποιεί κάθε φορά είναι τόσο έντονα και εκκωφαντικά που σε τοποθετούν απευθείας μέσα στην θεατρική του μαγεία. Πράγματι, φαίρνοντας στο νου μας εικόνες από τα βασανιστήρια στο Αουσβιτς, αλλά παράλληλα εντάσσει στην παράσταση ένα ισχυρό κοινωνικοπολιτικό σχόλιο πάνω στην πλύση εγκεφάλου που έχει υποστεί ο μέσος Ευρωπαίος από τα πολιτικό-κοινωνικά τεκταινόμενα αλλά και από τα μμε. Ο άνθρωπος και η ανθρώπινη βούληση εξανθρωπίζεται. Ότι έχει κτιστεί, διαλύεται μπροστά στα μάτια μας. Ο άνθρωπος και ο ανθρώπινος πολιτισμός γυρνάει πάλι πίσω από εκεί που ήταν, στα πρώτα αρχέγονα του στάδια. Εξού και η σκηνή-μήτρα-σπηλιά -όπως ειπώθηκε από πολλούς μελετητές.- Ο ανθρώπινος πολιτισμός έχει καταρρεύσει και κατακρεουργηθεί από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Ο πρωτόγονος άνθρωπος σχηματίζει πάνω στο γυαλί-προστασίας παρατήρησης που τον περικλείει, με χώμα την λέξη SOS. Ένα πράγμα είναι σίγουρο, ότι ο πλανήτης γη εκπέμπει sos.
Go down Moses θα μας πει ο Καστελούτσι, για την σωτηρία της ανθρωπότητας. Ο μεσίας έρχεται ξανά, μέσα από οποιαδήποτε μορφή για να ξανασυναρμολογήσει τον άνθρωπο και τον πολιτισμό του.
Τέλος, για άλλη μια φορά σπάει η ευθύγραμμη νοηματική ροή των εικόνων μέσα από την σκηνή που δείχνει έναν κάδο απορριμάτων να φλέγεται. Θυμίζοντας τις διαδηλώσεις για την οικονομική κρίση που έπαιρναν χώρσα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Ποια Ευρώπη; Ποιος πολιτισμός; Η εξέλιξη της ανθρωπότητας κάνει κύκλους. Βρισκόμαστε στη δινή θέση να είμαστε εμείς σε αυτο το πισωγύρισμα. Ο ανθρωπισμός και η ανάπτυξη που δημιουργήθηκαν από τα επιτεύγματα του ανθρώπου, ρυμουλκήθηκαν. Ο άνθρωπος, πλέον, έχει γίνει θηρίο. Δεν γνωρίζει αξίες και πολιτισμό. Το μόνο που του απέμεινε είναι τα ζωώδη ένστικτά του για επιβίωση. Η αλυσίδα ανάπτυξης του Δαρβίνου εκτροχιάστηκε, πήγε και αυτή προς τα πίσω. Εύστοχα ο Καστελούτσι μας το παρουσιάζει επί σκηνής.
Επιπλέον, ευτύχημα είναι το γεγονός ότι στην παράσταση συμμετείχαν Έλληνες ηθοποιοί (Michele Valley , Κυπαρισσία Παναγιάρη, Περικλής Φωκιανός). Επιπροσθέτως, η διοργάνωση και η πρόσκληση από το ARCH (Archival Research and Cultural Heritage: The Theatre Archive of Socìetas Raffaello Sanzio)2,η οποία μας χάρισε από κοντά το βλέμμα και το χαμόγελο του δημιουργού.
Ένα θέατρο πρωτοποριακό, πολιτικό με πολλές ερμηνείες και τοποθετήσεις. Η επιβλητική εικόνα και ο δυνατός ήχος αποτελούν την πολιτική κραυγή του σκηνοθέτη, μια κραυγή που τολμά να παρασύρει και να μεταδοθεί στο στόμα και στο σώμα της Ελλάδας και του Έλληνα πολίτη.
Η <<“πτώση” για τον Καστελούτσι είναι η άλλη όψη της Κόλασης, που μπορεί βέβαια να ερμηνευτεί ως ηθική πτώση, αλλά είναι κυρίως το σημάδι μας γενικής κόπωσης, η κούραση για τη ζωή>>3. Έτσι, ο Καστελούτσι μας φέρνει ένα Μεσσία μέσα σε αυτή την απόλυτη ηθική και ανθρωπιστική κρίση την οποία βιώνει αυτόματα η Ελλάδα και όπου τα πάντα επαναπροσδιορίζονται. Άρα, μέσα από αυτή τη γενική κατάρρευση και πτώση έρχεται η αναγέννηση ενός νέου Κόσμου και μια ισχυρής ελπίδας. Ο Μωυσής που οδήγησε τους Ισραηλίτες από την Αίγυπτο στην Γη της επαγγελίας σώζοντας τους από την σκλαβιά, ελπίζουμε και προσευχόμαστε να σώσει και εμάς. Θα θυσιάσει τον τροφαντό λαγό ή εμάς, αναρωτιόμαστε και κάπου στο τέλος σιγοτραγουδάμε σαν τους νέγρους των μπλουζ , ελευθερία ή μνημόνιο.
Μαρία-Ευθυμία Γιαννάτου (θεατρολόγος)
Παραπομπές:
1. ‹‹ο θεατής έβλεπε μέσα από μια μεγάλη στρογγυλή οπή ...Μπροστά από αυτήν την οπή, που επιτρέπει και ταυτόχρονα περιορίζει τη θέαση του ολιγόλεπτου δρώμενου, περνάει κατά διαστήματα μια μαύρη κουρτίνα που εμποδίζει τη θέα, και αυτή ακριβώς μπορεί να χαρακτηριστεί, σε σχέση με τη λειτουργία που επιτελεί, ως φωτογραφικό διάφραγμα που ανοιγοκλείνει.››. Δημήτρης Τσατσούλης, διάλογος εικόνων, Φωτογραφία και Σουρρεαλιστική Αισθητική στη Σκηνική Γραφή της Societas Raffaelo Sanzio, εκδ. Παπαζήση, Αθήν 2001, σσ . 38-39.
2.Ψηφιοποιημένο αρχείο Google [ http://greekfestival.gr/gr/events/view/societas-raffaello-sanzio---romeo-kastelloutsi-2015 (28/07/2015)].
3. Δημήτρης Τσατσούλης, διάλογος εικόνων, Φωτογραφία και Σουρρεαλιστική Αισθητική στη Σκηνική Γραφή της Societas Raffaelo Sanzio, εκδ. Παπαζήση,, σ.107.
Βιβλιογραφία:
1. Τσατσούλης, Δ. (2001). διάλογος εικόνων, Φωτογραφία και Σουρρεαλιστική Αισθητική στη Σκηνική Γραφή της Societas Raffaelo Sanzio. Αθήνα: Παπαζήση.
2. Ψηφιοποιημένο αρχείο Google [ http://greekfestival.gr/gr/events/view/societas-raffaello-sanzio---romeo-kastelloutsi-2015 (28/07/2015)].
