«Αρρώστια, τρέλα και θάνατος ήταν οι σκοτεινοί φύλακες άγγελοι που στάθηκαν στο λίκνο μου και με συντρόφεψαν όλη μου τη ζωή», είχε πει ο Edvard Munch (1863-1944) σε μία φράση που συντάσσει, ίσως, το πιο πυκνό και μεστό αυτοβιογραφικό σημείωμα. Ήταν Νορβηγός ζωγράφος και χαράκτης, ένας από τους κύριους προδρόμους του εξπρεσιονισμού.

Κατά τον 19ο αιώνα, ο λειτουργικός κατά φύλα καταμερισμός παρουσίας και δράσης απέδιδε το «δημόσιο» χώρο της πολιτικής και της οικονομίας, προνομιακά στους άνδρες και τον «ιδιωτικό» ή «οικιακό» στις γυναίκες. Τεκμήριο της ανωτέρω παραδοχής αποτελεί η Αυτοβιογραφία της Ζακυνθινής αρχοντοπούλας Ελισάβετ Μουτζά – Μαρτινέγκου (1801-1832), αποσπάσματα της οποίας δανείζομαι από το κείμενο της κ. Κούντουρα, «Η γυναίκα στη Νεοελληνική Ζωγραφική του ΙΘ΄ αιώνα. Εικόνα και δημιουργός». (Φωτογραφία αριστερά: Σοφία Λασκαρίδου)

Ο Gustav Klimt (1862-1918) ήταν Αυστριακός ζωγράφος και, μάλιστα, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του κινήματος της Sezession (Απόσχισης) της Βιέννης. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της Art Nouveau, ενώ υπήρξε από τους πρώτους που κατάφεραν να συνδυάσουν την εικονιστική με την αφηρημένη ζωγραφική. 

Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος (1902/3-2004) ήταν ο γλύπτης και ο άνθρωπος που αγάπησε ισότιμα την τέχνη και τη ζωή, με αποτέλεσμα να συμμετέχει ενεργά στην εξέλιξη της ελληνικής εικαστικής σκηνής για εξήντα περίπου χρόνια. Γεννήθηκε στην οδό Δεληγιώργη στο Μεταξουργείο, ενώ η καταγωγή του ήταν από το χωριό Μάρκασι της ορεινής Κορινθίας. Στις αρχές της δεκαετίας του ?20 ξεκίνησε τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με καθηγητή τον Θωμά Θωμόπουλο. Ήταν μια εποχή δημιουργική για τον νεαρό δημιουργό, γιατί αν και αναγνώριζε ότι το κλίμα της σχολής ήταν πολύ αντιδραστικό, εν τούτοις του δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσει πολλούς αξιόλογους ανθρώπους που τον εισήγαγαν στην ευρωπαϊκή μοντερνικότητα.

Η έννοια του τοπίου θεσμοθετεί τη συμβατική αντικειμενικοποίηση του περιβάλλοντος. Τα διάφορα λεξικά αντανακλούν αυτήν τη στάση, δίνοντας, κατά κανόνα, έναν ορισμό του τοπίου (landscape) τέτοιον που να συνάδει με την ετυμολογία της αγγλικής λέξης: «φυσική έκταση που μπορεί να γίνει αντιληπτή με μία ματιά». Ένας τέτοιος απλοϊκός ορισμός περικλείει όλων των ειδών τις δυνατές παραδοχές, μεταξύ των οποίων ότι το τοπίο είναι κάτι ορατό, έχει όρια και απέχει από εμάς. 

«Εγώ για τη δουλειά μου δεν μπορώ να πω τίποτ΄άλλο, παρά ότι είναι ζωγραφική που έγινε σ? αυτό τον τόπο από έναν άνθρωπο που αγαπά αυτόν τον τόπο, για τους ανθρώπους αυτού του τόπου». Τα λόγια του Σπύρου Βασιλείου (1902 ή 1903 - 1985) αντικατοπτρίζουν την ύπαρξη συνείδησης και στόχου, που επιβεβαιώθηκε απόλυτα μέσα στα έργα του - φορείς της ζητούμενης για την εποχή «ελληνικότητας».

Rossetti, Beata Beatrix, 1863 Η γενικευμένη επαναστατική ατμόσφαιρα, που προκλήθηκε από τις ευρωπαϊκές εξεγέρσεις στο μεταίχμιο μεταξύ 18^ου και 19^ου αιώνα, επηρέασε πολλούς τομείς του επιστητού και της τέχνης. Στο πλαίσιο αυτό, ιδρύθηκε το φθινόπωρο του 1848 η Aδελφότητα των Προραφαηλιτών, τα μέλη της οποίας, με προσήλωση στην ειλικρίνεια, εξεγείρονταν κατά της στείρας ακαδημαϊκότητας, αποστρέφονταν τη θεατρική επίσημη ευρωπαϊκή ζωγραφική και στοχάζονταν γύρω από τις αιτίες που έφεραν την τέχνη σε μία τόσο επικίνδυνη αποτελμάτωση. Απώτερος σκοπός τους ήταν να δημιουργήσουν μία τέχνη «μοντέρνα, δημοκρατική, με εθνικό χαρακτήρα και παιδευτικό ρόλο στην κοινωνία»· μία τέχνη με κάποιο μήνυμα.