Auguste RodinΜε τη ζωγραφική να έχει αποκτήσει σχεδόν το ρεαλιστικό ύφος της φωτογραφίας, η γλυπτική συνεχίζει να λαξεύει προτομές και ανδριάντες εις μνήμην μιας άλλοτε άρχουσας αστικής κοινωνίας. Μέσα σε αυτό το στάσιμο κλίμα, ο χώρος της γλυπτικής αλλάζει, εμφανώς ετεροχρονισμένα, όταν ο Αύγουστος Ροντέν (1840- 1917) εισάγει την απόλυτη μεταβολή στα δεδομένα της μέχρι τότε πλαστικής πρακτικής.

Εμπνεόμενος από την Αρχαία Ελληνική γλυπτική και τη Ρωμαϊκή Αναγέννηση, με «δασκάλους» του τον Φειδία και τον Μιχαήλ Άγγελο, λάτρης της φύσης και της αποτύπωσής της στα έργα τέχνης, ο γλύπτης προτείνει την «απαλλαγή» των έργων τέχνης από κάθε είδους περιττό στολίδι και δηλώνει μέσω της δουλειάς του ότι στην πλαστική πρακτική του καλλιτέχνη, οφείλει να δεσπόζει ένα και μοναδικό στοιχείο, ο άνθρωπος.

Για τον γλύπτη, που λίγα γνωρίζουμε για την παιδική του ηλικία, η κατεξοχήν πηγή έμπνευσης για έναν καλλιτέχνη μπορεί να είναι μόνο μια, η ίδια η φύση. Θεωρεί μάλιστα ότι αυτό ήταν και το κύριο συστατικό που τοποθετούσαν τα Αρχαία Ελληνικά γλυπτά στο υψηλότερο αισθητικό βάθρο, το γεγονός ότι οι καλλιτέχνες αποτύπωναν τη φόρμα παρατηρώντας κατευθείαν τη φύση γύρω τους.

Οπλισμένη Αφορδίτη, Πολύκλειτος ο νεότερος, 400 π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο ίδιος, χαρακτηρίζει τον εαυτό του ως «τη γέφυρα» που ενώνει το παλιό με το σύγχρονο. Στις παρατηρήσεις του επισημαίνει ότι η Αρχαία Ελληνική γλυπτική αποτελεί «έναν ύμνος στο φως» και πραγματικά, στη δουλειά του, το φώς είναι εξέχουσας σημασίας. Το φυσικό φως σαφώς τον βοηθούσε να θαυμάσει καλύτερα ένα έργο τέχνης αλλά πολλές φορές διευκόλυνε το αυστηρό του βλέμμα να εντοπίσει και την παραμικρή λεπτομέρεια.

Είτε επρόκειτο για ένα έργο από εκείνα που θαύμαζε τόσο ο ίδιος, όπως ήταν το άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου, είτε μια από τις δικές του «Αφροδίτες», ο γλύπτης άφηνε το φως να κατευθύνει το μάτι του αρχικά και μετά την ψυχή του. Ως ανήσυχο καλλιτεχνικό πνεύμα όμως, που πολλές φορές εργάζονταν στωικά ακόμη και τις βραδινές ώρες, χρησιμοποιούσε σχεδόν ως εργαλείο της δουλειάς του το τεχνητό φως, και συγκεκριμένα μια "λάμπα".

Aφροδίτη της Mήλου, Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι

Τρεις μαρτυρίες ανθρώπων που βρέθηκαν δίπλα του, μας βεβαιώνουν ότι ο γλύπτης, στο ενδεχόμενο της απουσίας φυσικού φωτός κατέφευγε στη λύση της λάμπας. Με μια λάμπα στο χέρι, χάιδευε σχεδόν κάθε χιλιοστό της «επιδερμίδας» του έργου του, ψάχνοντας για ατέλειες που τυχών να του είχαν διαφύγει, ψάχνοντας ίσως και για λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να τον εμπνεύσουν.

Οι αστοί του Καλαί (λεπτομέρεια), Auguste Rodin, 1895

Ο Ράινεν Μαρία Ρίλκε, γραμματέας για κάποιο χρονικό διάστημα του Ροντέν και ποιητής, θυμάται τα βράδια που έμπαιναν οι δυο τους με τη λάμπα, δίνοντας φως και ζωή στα έργα. Σε ένα επικήδειο λίγο μετά το θάνατό του, ο πιστός του μαθητής Αντουάν Μπουρντέλ του χαρίζει μερικές λέξεις «...Τείνει προς το μέρος μου με μια μικρή λάμπα που την οδηγούμε και οι δυο... Η σκιά πολλαπλασιάζει τα θεάματα...». Τέλος στις συνομιλίες του γλύπτη με τον ιστορικό Γκσελ, βρίσκουμε αναφορές σε αυτή την «αυτοσχέδια ιεροτελεστία», με τα λόγια του Γκσελ να αποκαλύπτουν στοιχεία για το τεχνητό φως της λάμπας.

Η γυμνή Δαναϊδα, Auguste Rodin, 1885

Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι για έναν τόσο μεγάλο γλύπτη, πιστό υποστηρικτή της ρεαλιστικής ανθρώπινης ομορφιάς, το φως αποτελεί το βασικότερο ίσως στοιχείο στην πορεία της πλαστικής τεχνικής του. Ο γλύπτης, αφήνει το φως να κατευθύνει τις αισθήσεις του προς την αναζήτηση του «ιδανικού». Ακόμη και όταν το φυσικό φως απουσιάζει, το πνεύμα του γλύπτη δεν εφησυχάζει, ψάχνει τρόπους και τεχνικές να το αντικαταστήσει, χρησιμοποιεί μια "λάμπα" για να βρει με τη λάμψη της εκείνο που ψάχνει με τόσο πάθος, είναι η "λάμπα" του Ροντέν. 

Αναστασία Βουτσά (εικαστικός- μουσειολόγος)

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

• Benedek, N. S., Auguste Rodin; The Burghers of Calais, The Metropolitan Museum of Αrt, 2000.

• Gilles Neret (μφ. Φωτεινή Γιοβάνογλου), Ροντέν, Γλυπτά και σχέδια, Γνώση, 2004.

• Rilke, R. M., Auguste Rodin, Parkstone Press International, 2004.

• Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Ο Ροντέν και η αρχαία ελληνική τέχνη, Νεφέλη, 1985.