Τρίτη, 27 Δεκεμβρίου 2011 22:24

Φρα Τζοβάννι ντα Φιέζολε - Fra Giovanni da Fiesole (Φρα Αντζέλικο)

Γράφτηκε από την 
Η Maesta (Madonna ένθρονη) με Αγίων Κοσμά και Δαμιανού , του Αγίου Μάρκου και του Αγίου Ιωάννη , του Αγίου Λαυρεντίου και τρεις Δομινικανοί, Άγιος Δομίνικος , ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης και του Αγίου Πέτρου Μάρτυρος Η Maesta (Madonna ένθρονη) με Αγίων Κοσμά και Δαμιανού , του Αγίου Μάρκου και του Αγίου Ιωάννη , του Αγίου Λαυρεντίου και τρεις Δομινικανοί, Άγιος Δομίνικος , ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης και του Αγίου Πέτρου Μάρτυρος

Αντζέλικο Μπεάτο (Beato Angeliko). Ιταλός ζωγράφος της πρώτης περιόδου της Αναγεννήσεως (Βίκκιο ιν Μουτζέλλο γύρω στο 1400-Ρώμη 1455). Ο Φρα Τζοβάννι ντα Φιέζολε, (Fra Giovanni da Fiesole), στον αιώνα του γνωστός ως Γκουίντο ντι Πιέτρο, επονομάστηκε Αντζέλικο (αγγελικός), για την εξαιρετική χάρη των εικόνων του και επειδή στα πρόσωπα και στις στάσεις των μορφών που απεικόνισε φαίνεται η καλοσύνη της ψυχής του. Μπεάτο (μακάριος) από την λαϊκή παράδοση, που τον θεωρούσε ως τον μεγαλύτερο θρησκευτικό ζωγράφο της Αναγεννήσεως.


Σε ηλικία 20 χρονών μπήκε στο δομινικανό μοναστήρι του Φιέζολε, μαζί με τον αδελφό του Μπενεντέττο, που ήταν αντιγραφέας χειρογράφων. Στην καλλιτεχνική του διάπλαση είχε κυρίως συμβάλλει η κομψή υστερογοτθική ζωγραφική του Λορέντσο Μόνακο, του Τζεντίλε ντα Φαμπριάνο και του Μαζολίνο ντα Πανικάλε. Από τα πρώτα του έργα, αποκόμισε πείρα που άφησε για πολύ καιρό τα ίχνη της στη λεπτομερειακή εκτέλεση των πινάκων του. Η προπαίδεια αυτή δεν τον εμπόδισε να συμμετάσχει στη μεγάλη ρυθμολογική ανανέωση που πραγματοποιήθηκε στην Φλωρεντία, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα, με πρωτεργάτες των Μπρουνελλέσκι, τον Ντονατέλλο και τον Μαζάτσιο.

 _H____Η Ημέρα της κρίσηςΟ Βαζάρι στις "Βιογραφίες" του παρουσιάζει τον Αντζέλικο σαν μορφή μοναχική, που μεταγράφει με την ζωγραφική τους εκστατικούς οραματισμούς των κατανυκτικών προσευχών του, αλλά αναφέρει επίσης ότι υπήρξε από τους πρώτους θαυμαστές και μελετητές των νωπογραφιών του Μαζάτσιο στην εκκλησία του Κάρμινε στη Φλωρεντία. Ο Αντζέλικο ενημερωνόταν στα καλλιτεχνικά προβλήματα της εποχής του, όπως φαίνεται από τη σοφία με την οποία χειρίζεται τους πλαστικούς όγκους, το φυσικό φως, την προοπτική και το αρχιτεκτονικό βάθος, αλλά χρησιμοποίησε τα μέσα αυτά για να ανανεώσει τη μυστική γοητεία των αγίων εικόνων. Ζωγράφισε πολλούς πίνακες βωμών, ιδίως για μοναστήρια δομινικανών, όπως την "Αποκαθήλωση" για την Αγία Τριάδα, τη "Δευτέρα Παρουσία", την "Θήκη βωμού των Λινουργών", τον πίνακα βωμού τον επονομαζόμενο "της Ανναλένα", τον "Ευαγγελισμό" της Κορτόνα και το "Πολύπτυχο της Περούτζια". Αν οι φορητές εικόνες του θαυμάζονται για τα ζωηρά και καθαρά χρώματά τους, τον διακοσμητικό πλούτο, το επιτηδευμένο κάλλος των μορφών, την εξαίρετη αρμονία ανάμεσα στο χρυσό βάθος, το τοπίο και τη ρυθμικότητα της πτυχολογίας, μια αυθεντική μνημειακή φλέβα και μεγάλη συνθετική δύναμη χαρακτηρίζουν τους δύο μεγάλους νωπογραφικούς κύκλους που ζωγράφισε ο Αντζέλικο στη μονή του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία και στο παρεκκλήσιο του Νικολάου Ε' στο Βατικανό.

1435-1440"Η Στέψη της Παρθένου", 1435-1440Ο πίνακας "Η Στέψη της Παρθένου" (1435-1440), ερμηνεύει το θέμα της Στέψεως, αποφεύγοντας προοπτικά και ευθύγραμμα στοιχεία και υιοθετώντας ευκίνητες, ρευστές φόρμες, άγιοι, άγγελοι και σύννεφα, για να δημιουργήσει μια κατά εξοχήν καμπυλόγραμμη σύνθεση. Αυτό φαίνεται και από τα δύο συμπαγή ημικύκλια που σχηματίζουν οι μορφές. τα κεφάλια και τα σώματα των μορφών αυτών έχουν ποικίλο προσανατολισμό, όχι όμως οι φωτοστέφανοι, οι οποίοι είναι με λεπτότητα διακοσμημένοι αναγλυφικά σαν νομίσματα και δείχνουν επίπεδοι. Οι επιφάνειές τους αποκτούν στερεότητα και λάμψη. Ο Χριστός και η Παρθένος είναι καθισμένοι σε έναν κύκλο από σύννεφα και πίσω τους υψώνεται μια νεφέλη από ακτίδες, που υποβάλλουν ένα απεριόριστο άπλωμα φωτός και χώρου. Δίνοντας έμφαση στα όργανα που παίζουν οι άγγελοι και προπάντων στις μακριές σάλπιγγες που εκτείνονται λοξά προς τα επάνω, ο καλλιτέχνης φαίνεται να υπαινίσσεται ότι το μουσικό στοιχείο θα μπορούσε να ενσωματωθεί στην όλη σύνθεση.

        "Ο Ιησούς και η Μαρία η Μαγδαληνή"Το 1437 ο Φρα Αντζέλικο άρχισε στην Φλωρεντία την τοιχογραφική διακόσμηση της μονής του Αγίου Μάρκου, που την είχε παραχωρήσει στους δομινικανούς μοναχούς του Φιέζολε, ο πάπας Ευγένιος Δ' τον προηγούμενο χρόνο. Ο Κόζιμο Μέδικος ανέλαβε τη δαπάνη της επισκευής του κτιρίουκαι ανέθεσε στον αρχιτέκτονα του Μικελότσο να το μετατρέψει σε μοναστηριακό οικοδόμημα, αντάξιο του νέου φλωρεντινού αναγεννησιακού πνεύματος. Τους τοίχους ζωγράφισε ο Φρα Αντζέλικο και μολονότι το μέγεθος του έργου τον ανάγκασε να καταφύγει στην βοήθεια συνεργατών, κάθε τμήμα των τοιχογραφιών αποκαλύπτει την προσωπικότητα του καλλιτέχνη. Απευθυνόμενος σε κοινό μοναχών, καλλιέργησε ένα ζωγραφικό ιδίωμα συμβολικό, απαλλαγμένο από κάθε δραματική χροιά και δημιούργησε συνθέσεις εξαιρετικά λιτές. Στο "Μη μου άπτου" ή "Ο Ιησούς και η Μαρία η Μαγδαληνή", ο κήπος, στοιχείο απαραίτητο της εικονογραφίας, παραμένει εντελώς ξένος προς τη σκηνή που διαδραματίζεται μονάχα ανάμεσα στα δύο πρόσωπα. Ιδιαίτερο ζωγραφικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η λάμψη του λευκού ενδύματος του Ιησού και η αντανάκλασή της στο μανδύα της Μαρίας της Μαγδαληνής που είναι γονατιστεί.


 

          copyΜία από τις διάφορες εκδόσεις του "Ευαγγελισμού της Θεοτόκου"

      1440 copy"Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου", 1440Αν με το πνεύμα και το αίσθημα ο Φρα Αντζέλικο βρίσκεται κοντά στη γλυκειά μυστικοπαθή ποίηση του Μεσαίωνα, συνδεόμενος με την παράδοση του Τζιόττο, δεν είναι λιγότερο ευαίσθητος στις ζωγραφικές αναζητήσεις μορφής και κινήσεως των καλλιτεχνών της εποχής του. Δεν αγνοεί τίποτα από την προοπτική, από την επιστήμη των όγκων και κυρίως από τις δυνατότητες του φωτός, από το οποίο περιβάλλονται τρυφερά τα πρόσωπά του. Στο μοναστήρι του Αγίου Μάρκου ζωγράφισε από μια θρησκευτική σκηνή σε κάθε κελί. "Ο Ευαγγελισμός" (1438-1477), από τα μεγαλύτερα έργα του ζωγράφου, αφήνει να ξεπροβάλλει μια πνευματικότητα, ακόμα και μέσα από τη λιτότητα της συνθέσεως και τον μυστικισμό των μορφών. η μοναστηριακή αυλή όπου γονατίζει η Παναγία δίνεται πειστικά. Στο έργο του δεν υπάρχει σχεδόν καμία κίνηση, ούτε μας παρέχεται η εντύπωση ότι τα σώματα που βλέπουμε είναι πραγματικά στερεά αντικείμενα. Ήθελε μόνο να παραστήσει το θρησκευτικό θέμα με όλη την ομορφιά και την απλότητά του.

      1445"Η Προσκύνηση των Μάγων", 1445Στο έργο "Η Προσκύνηση των Μάγων" (1445), ο καλλιτέχνης πήρε ένα παραδοσιακό θέμα στη γοτθική του μορφή, εκτέλεσε το κεντρικό σύμπλεγμα της Παρθένου με το Θείο Βρέφος και με την εαρινή χρωματική συμφωνία ξεκίνησε η χαρούμενη ενορχήστρωση του συνόλου συνέχισε ο Φίλιππο Λίππι τις λεπτομέρειες της αφηγήσεως, τον οίστρο των επινοήσεων, τους εκφραστικούς τύπους και τον πνευματώδη νατουραλισμό, που μπορεί να συλλαμβάνει τις διάφορες πλευρές των προσώπων και των αψύχων.



          -     1445-1455Επεισόδια από τη ζωή των Αγίων Στεφάνου και Λαυρεντίου-"Το Κήρυγμα του Αγίου Στεφάνου", 1445-1455Ο Φρα Αντζέλικο είχε κληθεί στη Ρώμη από τον πάπα Ευγένιο Δ'. Μετά το θάνατο του Ευγενίου (1447), παρέμεινε στην υπηρεσία του διαδόχου του, Νικολάου Ε'. Ο Νικόλαος Ε', ιεράρχης καλλιεργημένος και θερμός ουμανιστής, εμπιστεύθηκε τη διακόσμηση του ιδιωτικού παρεκκλησίου του στον Φρα Αντζέλικο. Ο καλλιτέχνης αφηγείται και πάλι τη ζωή των πρώτων Χριστιανών μαρτύρων, σε ένα ύφος περισσότερο αξιωματικό. Ένας διάκοσμος από κιονοστοιχίες, παραστάδες, πύργους και παλάτια θυμίζει το μεγαλείο του λατινικού πολιτισμού, που ο πάπας Νικόλαος Ε' ήλπιζε να παρατείνει αφού είχε υπερνικήσει το Σχίσμα της Δύσεως.

           -            1447 copyΕπεισόδια από τη ζωή των Αγίων Στεφάνου και Λαυρεντίου-"Ο πάπασ Σίξτος Β' παραδίδει στον Άγιο Λαυρέντιο τους θησαυρούς της Εκκλησίας", 1447Ο Φρα Αντζέλικο εγκαταλείποντας τα χρυσά φόντα και την παράθεση καθαρών χρωμάτων, πέτυχε διάφανους, φωτεινούς τόνους, όπου κυριαρχεί το άσπρο σε πλατιές πινελιές και συνταιριάζεται με το κόκκινο, το πράσινο, το βιολετί, για να δώσει μεταβαλλόμενες εντυπώσεις. Η φροντίδα για την σύνθεση, με το παιχνίδι των χρωμάτων, απορροφούν τον καλλιτέχνη, που περιορίζει τις περιγραφές του στα ουσιαστικά στοιχεία. Στο "Κήρυγμα του Αγίου Στεφάνου", παρατηρούμε τον ακίνητο όμιλο των ακροατών, ιδιαίτερα των γυναικών με τις λιτές φορεσιές. Το ίδιο παρατηρούμε και στη νωπογραφία "Παραδόσεως των θησαυρών της Εκκλησίας στον Άγιο Λαυρέντιο". Οι θησαυροί παριστάνονται συμβολικά, με μερικά στιλπνά αντικείμενα, το μικρό σακούλι ή την κασετίνα, τα δύο πιάτα, τα τέσσερα κύπελα και την ασημένια φιάλη που κρατά ο νεαρός διάκος. Στην σκηνή "Ο Άγιος Λαυρέντιος μοιράζει ελεημοσύνες", παραμορφώσεις και ακρωτηριασμοί μόλις υποδηλώνονται.

          -    Επεισόδια από τη ζωή των Αγίων Στεφάνου και Λαυρεντίου-"Ο Άγιος Λαυρέντιος μοιράζει ελεημοσύνες"

Ο Φρα Αντζέλικο δημιούργησε έναν κόσμο παραδεισιακό. Το απλό και αρμονικό σχέδιο, τα διάφανα χρώματα, αλλά κυρίως το βαθύ θρησκευτικό αίσθημα, που δίνεται με έναν τρόπο μακάριας έκστασης, τρυφερά λυρικό, αποτελούν τα χαρακτηριστικά του έργου του. Ο Βαζάρι έλεγε ότι μεταμόρφωνε τους ανθρώπους, σε αγίους και αγγέλους, κάνοντάς τους τόσο ωραίους, σαν να βρίσκονται στον Παράδεισο. Το χρώμα του, δεν είναι απλώς λαμπρό, φέγγει τόσο έντονα ώστε γίνεται το φως του παραδείσου. Αφήνει να προαισθανθεί κανείς το πραγματικό φως της γης.




Βιβλιογραφία:

- E.H. Gombrich, 1998, «Το χρονικό της Τέχνης», Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
- Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Τόμος 2ος, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
- Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Πινακοθήκη, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
- Τα Μεγάλα Μουσεία του Κόσμου, (Ουφίτσι-Φλωρεντία), (Εθνική Πινακοθήκη-Ουάσιγκτων), (Μουσεία Βατικανού-Ρώμη), 1970, Εκδόσεις Φυτράκη-Αθήναι
- Ανακαλύπτω την Τέχνη, Αναγέννηση, Alison Cole, 1994, Δεληθανάσης-Ερευνητές ΕΠΕ
- Ιστοσελίδα της Wikipedia

Κατερίνα Ρουμπέκα

Eιμαι απόφοιτος της Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ απο το 2006 ενώ παράλληλα απέκτησα και τον τίτλο του τεχνικού συντήρησης έργων ζωγραφικής απο δημόσιο ΙΕΚ. Από το 1996 έχω λάβει μέρος σε πολυάριθμες ομαδικές εκθέσεις ενώ σε μια εξ αυτών απέσπασα και βραβείο. Πιο πρόσφατη έντονη δημιουργική εμπειρία, τα καθήκοντα μου ώς βοηθός σκηνοθέτη σε ταινία μικρού μήκους που φτιάχτηκε απο το artspot.gr

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: « Κώστας Γραμματόπουλος Edvard Munch (1863-1944) »