Τι σχέση έχει ο στοχασμός, ως διανοητική διαδικασία, με την τέχνη; Ο Νορμανδός λογοτέχνης επιχειρεί να ερμηνεύσει πώς ένα έργο τέχνης προκύπτει κυρίως έπειτα από τον εμβριθή στοχασμό του δημιουργού του. Στο περιοδικό «Διαβάζω» (αριθμ. 143, 7-5-86, σελ. 46) που περιέχει ένα αφιέρωμα στον εν λόγω συγγραφέα, φιλοξενείται το παρακάτω αποκαλυπτικό κείμενο του:
«Στοχάσου, στοχάσου, προτού γράψεις. Πρώτα να συλλάβει ο νους. Αυτό το αξίωμα του μεγάλου Γκαίτε είναι η πιο απλή και η πιο εξαίσια σύνοψη και εντολή όλων των πιθανών έργων τέχνης? Να έχεις πάντα στο νου σου το πρωτότυπο, και τίποτε άλλο? Η τέχνη είναι μια αναπαράσταση, δεν πρέπει να σκεφτόμαστε παρά πώς να αναπαραστήσουμε. Πρέπει το πνεύμα του καλλιτέχνη να είναι σαν τη θάλασσα, τόσο απέραντο, ώστε να μη φαίνονται τα όριά του, τόσο αγνό, ώστε να καθρεφτίζονται βαθιά μέσα του τα αστέρια του ουρανού».

Ο συγκαταλέγεται σε όσους ισχυρίζονται ότι η τέχνη νομιμοποιεί την παρουσία της στη ζωή των ανθρώπων, χάρη στην κοινωνική της διάσταση. Αυτή η διάσταση της τέχνης επαληθεύεται διττά. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η τέχνη πρωτίστως οφείλει να προξενεί συγκινήσεις που μπορούν να μοιράζονται από κοινού όλοι οι άνθρωποι. Δεύτερον, σύμφωνα πάντα με τις πεποιθήσεις του Τολστόι, η τέχνη πρέπει να μεταδίδει σε όλους το αίσθημα της αδελφικότητας. Παραθέτω ενδεικτικά ένα απόσπασμα του συγγραφέα που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του «» (μετάφραση Βασίλη Τομανά, εκδόσεις Printa, Αθήνα, 1994, σελ. 269), το οποίο αποδεικνύει τη διαφορά ανάμεσα στην αληθινή και την κίβδηλη τέχνη:

Ο κοινωνικός χαρακτήρας της τέχνης συνοψίζεται στην εξάρτηση της αξίας ενός έργου από το βαθμό κατά τον οποίο αυτό μας βοηθάει να ανταποκριθούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις καθημερινές μας ανάγκες. Πολλοί υπήρξαν οι κοινωνικοί φιλόσοφοι που ασχολήθηκαν με την κοινωνική διάσταση της τέχνης, οι σημαντικότεροι από τους οποίους είναι ο Κλοντ Σαιν-Σιμόν (1760-1825) και ο Ογκύστ Κοντ (1798-1857). Οι φιλόσοφοι αυτοί αρνήθηκαν την πεποίθηση ότι η τέχνη είναι αυτοσκοπός και παραδέχτηκαν ότι η αξία της τέχνης έγκειται στο κατά πόσον συμβάλλει στην υλοποίηση ενός οράματος για μια μελλούμενη κοινωνία χωρίς βία και ταξική εκμετάλλευση.

Έχει πολλάκις απασχολήσει τους θεωρητικούς των επιστημών και της τέχνης η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στην τέχνη και την επιστήμη. Πολλοί διατυπώνουν την άποψη ότι η επιστήμη είναι προτιμητέα έναντι της τέχνης, καθώς τα πορίσματά της βασίζονται αποκλειστικά στην ορθή λογική. Άλλοι πάλι δέχονται ότι η τέχνη πλεονεκτεί στην αντιπαραβολή της με την επιστήμη, καθώς έχει τη δύναμη να απευθύνεται σε όλους, κινητοποιώντας όχι μόνο τις πνευματικές, αλλά και τις ψυχικές μας δυνάμεις.
Παρά τη διχογνωμία που μόλις περιέγραψα, ένα είναι κοινώς αποδεκτό. Ότι τόσο η επιστήμη, όσο και η τέχνη αντλούν υλικό από την πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Η διαφορετικότητά τους έγκειται στα μέσα που χρησιμοποιούν για να αντικρίσουν αυτή την πραγματικότητα.

Ο Κώστας Καρακάσης αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση συγγραφέα, του οποίου το έργο καταξιώθηκε από την λογοτεχνική κριτική και αναγνωρίστηκε από το αναγνωστικό κοινό. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό art.magazine, ο λογοτέχνης μάς αναλύει τα στάδια της συγγραφής ενός έργου, αναφέρεται στη σχέση του με την μουσική τέχνη με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο, ερμηνεύει τα αίτια της μεγαλειώδους για τα ελληνικά δεδομένα εκδοτικής επιτυχίας του μυθιστορήματός του «Αθηνά. Ευτυχώς που δεν γεννήθηκα όμορφη». Ο Κώστας Καρακάσης τονίζει τον διευρυμένο ρόλο του συγγραφέα, ως πνευματικού ανθρώπου, αναλύει τη σχέση του με τους κριτικούς λογοτεχνίας και τη διαδικτυακή σχέση του με τους αναγνώστες. Τέλος, ο συγγραφέας μιλά για την Τέχνη και τη θέση της στη ζωή των ανθρώπων, για τη σχέση του με τι Θείο και για το έμφυτο τάλαντο του δημιουργού...

Τι σχέση οικοδομείται ανάμεσα στην ανθρώπινη νόηση και το καλλιτεχνικό έργο; Ποια η συμβολή της τέχνης στη ζωή των ανθρώπων; Πότε παράγεται ένα έργο τέχνης και πόσο διαρκεί η αισθητική απόλαυση; Τα παραπάνω συνιστούν ορισμένα από τα ερωτήματα που κατά καιρούς έχουν απασχολήσει - λίγο έως πολύ - όσους αγαπούν την τέχνη. Ανεξαρτήτως των απαντήσεων που έχει δώσει καθένας στα ερωτήματα αυτά, θα άξιζε, πιστεύω, τον κόπο να αναγνώσουμε τις σχετικές με τα ζητήματα που προανέφερα απόψεις του , οι οποίες συνοψίζονται στα παρακάτω:

Εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα πριν από δύο χρόνια, παρουσιάζοντάς μας τη συλλογή διηγημάτων «Ρούχα από δεύτερο χέρι». Ένα χρόνο αργότερα, η Στυλιάνα Γκαλινίκη κερδίζει αναγνωστικό κοινό και κριτικούς με το δεύτερο συγγραφικό της πόνημα, το μυθιστόρημα «Όλα πάνε ρολόι ή σχεδόν». Η καταλυτική επίδραση του χρόνου σε συνδυασμό με τις ανθρώπινες σχέσεις που αναπτύσσονται στην ελληνική επαρχία, η οποία αποκηρύσσει «το απ? αλλού φερμένο» απασχολούν σε βάθος τη συγγραφέα. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, η Στυλιάνα Γκαλινίκη αναφέρεται στη σχέση της με τη συγγραφή, αναλύει τα στάδια της σύνθεσης του τελευταίου βιβλίου της, το οποίο έχει ως κεντρικό του θεματικό άξονα την περιθωριοποίηση του ξενικού στοιχείου από τους ανθρώπους μιας μικρής κοινωνίας. Η συγγραφέας ερμηνεύει πώς τα βιώματά της επηρέασαν τη γραφή της, εκθέτει τα πλεονεκτήματα της διαδικτυακής της επαφής της με τους αναγνώστες και τέλος συστήνει σε όλους εμάς αγαπημένα της λογοτεχνικά αναγνώσματα.

Είναι αξιομνημόνευτη η τάση των δημιουργών, να αντικρίζουν με δυσπιστία, έχοντας πλέον διαγράψει μια πολυετή διαδρομή στο χώρο της τέχνης, τα πρώτα δείγματα της καλλιτεχνικής τους έκφρασης. Πολλοί είναι οι εικαστικοί καλλιτέχνες, οι μουσικοί, οι συγγραφείς, οι οποίοι δε διστάζουν ακόμη και να αποκηρύξουν δημοσίως τα πρωτόλεια έργα τους, επικαλούμενοι ότι είναι ατελή και ως εκ τούτου, δεν αντιπροσωπεύουν σε καμία περίπτωση το προσωπικό τους καλλιτεχνικό στίγμα.

«Στο έσχατο βάθος η αισθητική και η ηθική συμπίπτουν». Η φράση αυτή του Wittgenstein ανακάλεσε στη μνήμη μου την πεποίθηση που διατρέχει τη σκέψη του Πλάτωνα, αλλά και του Περικλή, ηγέτη της Αρχαίας Αθήνας των κλασικών χρόνων, ότι το καλόν (δηλαδή το ωραίο) ηθικοποιεί τον θεατή του και καθιστά αγαθούς (δηλαδή ηθικά ενάρετους) τους πολίτες. Με αφορμή αυτά, αποφάσισα να ανατρέξω σε σχετική βιβλιογραφία, προκειμένου να αντλήσω πληροφορίες που τεκμηριώνουν θεωρητικά την παραπάνω ενδιαφέρουσα παραδοχή.

Η αναζήτησή μου με οδήγησε στο βιβλίο του Ιάσονα Ευαγγέλου με τίτλο «Αισθητική και Τέχνη» (εκδόσεις Σαββάλας). Στις σελίδες του διάβασα ένα εξαιρετικά ευαίσθητο συσχετισμό μεταξύ της αισθητικής και της ηθικής αξίας.

Ένας πολυδιάστατος συγγραφέας. Ένας ακαταπόνητος δημιουργός. Ένας ανήσυχος άνθρωπος. Ο λόγος για τον συγγραφέα και ποιητή Γιώργο ? Ίκαρο Μπαμπασάκη, ο οποίος σε πείσμα των πιο απαισιόδοξων προβλέψεων για το μέλλον της καλλιτεχνικής δημιουργίας, επιμένει, στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, να μην θεωρεί την εποχή μας αντικαλλιτεχνική. Δηλώνοντας ρητά υπηρέτης του Ανθρώπου, αναλύει τον τρόπο με τον οποίο ο δημιουργός διαχειρίζεται τις εμμονές του. Εμπνευστής της «Φυλής των happy few», αναλύει τις συνιστώσες της ιδιότυπης θεωρίας του και αναφέρεται στη σχέση της ζωής των λογοτεχνών με το έργο τους, που συνδέεται με τις διεργασίες του έσω βίου. Τέλος, αναφέρεται στα ερωτήματα που γεννά η λογοτεχνική ανάγνωση και σε στοχαστές που διαμόρφωσαν τη σκέψη του. Ιδού η απολαυστική και συνάμα αποκαλυπτική συνέντευξή του...