Η ύπαρξη του Βόυτσεκ- Μέρος Θ'
(8) ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ...
Επόμενη στάση Μεταξουργείο. Τα μάτια μου τυφλώθηκαν από την πολύχρωμη εγκατάσταση που έχει τοποθετηθεί πάνω στη στάση. Ζαλισμένα και βαριά ηρεμούν από το ομαλό σκηνικό της νυχτερινής ώρας. Εδώ και πέρα ο κόσμος διαχωρίζεται. Η ζωή διαγράφεται πιο έντονα εδώ και η διαχωριστική αυτή γραμμή μου πειράζει λίγο τα νεύρα. Προσπερνάω γρήγορα την Αχιλλέως και μπαίνω στα στενά της Δεληγιώργη για να φτάσω στον προορισμό μου. Τα σκοτεινά εξονυχιστικά βλέμματα εκεί μου τάχυναν το βήμα, μου επέβαλλαν ένα αίσθημα φυγής. Σε κάθε γωνία συναντάω στενές μαύρες πόρτες. Μόνο το κόκκινο πλατύ φως από πάνω σε έσπρωχνε να τις μετρήσεις. Ένα, δύο, τρία, τέσσερα, στροφή, βιοτεχνία ρούχων και να η Λεωνίδου που αναζητώ. Η Λεωνίδου 12 και όχι 7. Το κτίριο με ξεγελάει για λίγο θυμίζοντας μου τα παρακάτω κτίρια, εδώ μέσα στα στενά δεν ξεχωρίζεις και πολλά πράγματα. Ο κόσμος όμως καπνός πολιτισμού. Η ψυχολογία μου όμως είχε ήδη προετοιμαστεί για ένα θέαμα.
Μπαίνοντας στο χώρο του θεάτρου η ματιά μου συγκρούεται με ένα από τα δύο σκηνικά αντικείμενα: ένα μαχαίρι κρεμασμένο από ένα σχοινί. Μετωνυμία του σκηνικού/δραματουργικού φόνου αλλά και καταδήλωση ενός φόνου. Επόμενο βλέμμα: μια πέτρα και αυτή δεμένη με ένα σχοινί κρέμεται εκτός σκηνική τραβέρσας, λίγο πιο δίπλα της. Συνδήλωση προσωπική: μια αυτοκτονική πράξη θα ακολουθήσει ή υπονοείται. Εκτελεστικό απόσπασμα. Πολλά τα σημεία και τα σημαινόμενα. Κάθομαι εύθυμη στην θέση μου, το μαύρο χρώμα των τοίχων μου μυρίζει θάνατο. Όλα μέχρι στιγμής δικές μου σκέψεις, αφού ακόμα τίποτα δεν έχει ειπωθεί θεατρικά. Ώσπου, η αναγγελία ότι η δράση αρχίζει και τα φώτα σβήνουν μου σκορπίζουν ακόμα πιο πολύ το θάνατο και με παρασέρνουν στην θεατρική ατμόσφαιρα. Τα φώτα ανοίγουν και ξεσκεπάζουν όλα τα πρόσωπα της δράσης, μπροστά μου, κοντά στην ανάσα μου. Το μειονέκτημα και το πλεονέκτημα της σκηνικής τραβέρσας. Μια γυναίκα ντυμένη στα μαύρα τραγουδά τα πρώτα λόγια της πράξης (Ελεάνα Γεωργούλη). Η μαύρη ''σειρήνα'' αναγγέλλει προσωπικά συναισθήματα και τα της θεατρική πράξης. Η μαύρη πόρνη του θανάτου? Αναρωτιέμαι σχεδόν σίγουρη. Μόνο που η Μαρία του Στρούμπου είναι μια πολιτιστική συνδήλωση της γυναίκας-μητέρας και γυναίκας-πόρνης. Αλλά και η πολιτιστική συνδήλωση μιας άλλης σειρήνας του Ομήρου, ένας διαφορετικός αγγελιαφόρος (γυναίκα) σε μια διαφορετική τραγωδία (σύγχρονη), μια άλλη πόρνη του Μεταξουργείου (κοινωνική συνδήλωση). Είναι η ίδια η ύπαρξη του Βόυτσεκ, το αναγκαίο κακό. Χωρίς την Μαρία δεν θα υπήρχε ο φόνος, χωρίς τον φόνο δεν θα υπήρχε η εξέγερση και χωρίς την εξέγερση δεν θα υπήρχε Βόυτσεκ. Όλα συνδέονται με τα προηγούμενα της διαδρομής που αντίκρισα και σαν να θέλουν να μαρτυρήσουν αυτά που θα ξεδιπλωθούν στην θεατρική δράση.
''Βόυτσεκ'', Ηλίας Μελέτης (Βόυτσεκ),Ελεάνα Γρωργούλη (Μαρία), Δαυίδ Μαλτέζε (Αρχιτυμπανιστής, Λοχαγός).ομάδα Σημείο Μηδέν, Θέατρο Άττις, θεατρική περίοδος 2014, photo credits: Αντωνία Καντά.
Κομβική η ερωτική-χορευτική σκηνή του τυμπανιστή με τη Μαρία και σε κρυμμένο φόντο το πρόσωπο του Βόυτσεκ. Η κινητική στάση και δραστηριότητα του αρχιτυμπανιστή, μαρτυρεί μια στάση κυρίαρχου αρπακτικού, ''λιοντάρι'' κατονομάζεται μέσα στο κείμενο. Βασιλιάς στο ερωτικό βασίλειο. Είναι ο εραστής της Μαρίας και ο ποθητός άντρας. Πολιτιστικές συνδηλώσεις τα κινήματα1 του τυμπανιστή. Υποδηλώνουν την ταυτότητά του, τον κατατάσσουν κοινωνικά ως εραστή και ως άντρα στο φύλο. Η σωματική κίνηση της Μαρίας (Ελεάνα Γεωργούλη), προδίδει εμφανώς το φύλο της. Φύλο γυνής λάγνας. Ερωτικά και σαγηνευτικά κινήματα για να ''παγιδεύσει'' το θήραμα της (τον τυμπανιστή). Γυναίκα-αράχνη. Δείκτης ερωτισμού ο χορευτικός στροβιλισμός της Μαρίας,. Η κινησιολογία αποτελεί μια πολιτική πράξη και κυρίως ένα αισθητικό και άρτιο αποτέλεσμα. Ο Σάββας Στρούμπος εκθέτει τα δραματικά σώματα και τους προσδίδει μια έντονη σωματικότητα. Σωματικότητα η οποία έχει την ιστορία της στην μαθητεία της σχολής του θεάτρου Άττις, του Θεόδωρου Τερζόπουλου. Χρόνια μαθητής και συνάδελφος του ο σκηνοθέτης Σάββας Στρούμπος. Μία ιστορία όπου το σώμα κυριαρχεί, μια πολιτιστική συνδήλωση, που ενισχύεται από το γεγονός ότι η θεατρική δράση εκτυλίσσεται στον ιστορικό χώρο του θεάτρου Άττις.
Τα τραγουδιστικά μέρη μαζί με το μαχαίρι, λίγο το κόκκινο του φόνου :''Κατακόκκινο ανατέλλει το φεγγάρι! Σαν ματωμένο σίδερο.'', ξεστομίζει ο Φράντς λίγο πριν το φόνο. Το σημείο- το μαχαίρι, το σημαινόμενο-ο φόνος. Το φεγγάρι συνδήλωση της σκοτεινής πλευράς του Βόυτσεκ, αλλά και για την Μαρία που θα γεμίσει αίματα: ''κατακόκκινο το φεγγάρι''. Η σκηνική τραβέρσα σου δίνει την δυνατότητα μιας άριστης οπτικής. Τολμηρή αυτή η σκηνική εγκατάσταση ωμής έκθεσης ως σκηνοθετική πράξη από τον νεαρό Σάββα Στρούμπο και από τον εξαιρετικό σκηνογράφο του Γιώργο Κολιό αλλά και τον κατασκευαστή του Χαράλαμπο Τερζόπουλο. Αντίστοιχα, αξιέπαινη η αποδοχή αυτής της απόλυτης σωματικής έκθεσης και δράσεις των ηθοποιών της ομάδας. Τα σώματα ρέουν ποιητικά σε έναν ακανόνιστο ρυθμό και ξεσπούν την κατάλληλη στιγμή της θεατρικής δράσης. Και εμείς γινόμαστε μάρτυρες του εκτελεστικού αυτού αποσπάσματος. Η μουσική που πηγάζει από την εξαίρετη μουσική κατασκευή του ίδιου του ηθοποιού Δαυίδ Μαλτέζε ως ακουστικό σημείο και σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη κίνηση των ηθοποιών λειτουργεί συμπληρωματικά στην δράση. Ο στροβιλισμός του κεφαλιού της Ελεάνας Γεωργούλης με τον εντεινόμενο κτύπο των χορδών από τον τυμπανιστή κορυφώνουν την ερωτική απιστία και εντείνουν περισσότερο την ζήλεια του Φράντς.
Τα όρια απουσιάζουν. Στο ίδιο επίπεδο βρίσκονται άνθρωποι και ζώα,. Παύοντας ο Βόυτσεκ την ύπαρξη της Μαρίας κόβεται παράλληλα και η δικιά του ύπαρξη. Να πως δικαιολογούνται στο τέλος τα σκηνικά αντικείμενα. Ολοκληρώνουν σ' έναν κύκλο στροβιλισμού στην σκέψη μου, την διαδρομή μου από την αρχή έως το τέλος στην παράσταση αυτή. Βγαίνω έξω και το φεγγάρι γυρίζει γύρω- γύρω θυμίζοντας μου την φράση του κειμένου: ''προς τι ο άνθρωπος''.
Μαρία-Ευθυμία Γιαννάτου (θεατρολόγος)
Παραπομπές:
1.‹‹Ο κινησιακός κώδικας, ως μεταγλώσσα, μπορεί να συνθέσει μέσα από την συγκεκριμένη σύνταξη των ελάχιστων διακριτικών μονάδων στις οποίες αναλύεται (τα καλούμενα ‹‹κινήματα›› - σε αντιστοιχία προς τα φωνήματα, ένα ολικό επικοινωνιακό σύστημα το οποίο λειτουργεί συνήθως συμπληρωματικά προς το γλωσσικό ή, και κάποιες φορές, και αντιθετικά προς αυτό. ››. Δημήτρης Τσατσούλης, Σημειολογικές προσεγγίσεις του θεατρικού φαινομένου, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2008, σ. 40.
Μελέτες:
• Artaud, Α. (1992). Το θέατρο και το είδωλο του. (Π. Μάτεσις, μετάφραση). Αθήνα: Δωδώνη.
• Βασιλειάδης, Γ. (2005). Γκέοργκ Μπίχνερ και Χαΐνριχ Φον Κλαιστ. Αθήνα: Αιγόκερος.
• Benjamin, W. (2011). Για μια κριτική της βίας. (Λ. Μαρσιανός μετάφραση). Αθήνα: Ελευθεριακή Κουλτούρα.
• Γακοπούλου, Κ. (2008). Θέατρο και μεταθέατρο-θέσεις και αντί-θέσεις πάνω στην ερμηνεία της αρχαίας τραγωδίας. (Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
• Γεωργοπούλου-Μπακονικόλα, Χ. (1997). Το τραγικό, η τραγωδία και ο φιλόσοφος στον 20ο αιώνα. Αθήνα: Καρδαμίτσα.
• Deleuze, G. (2001). Η κοινωνία του ελέγχου. (Π. Καλαμαράς μετάφραση). Αθήνα: Ελευθεριακή Κουλτούρα.
• Εμμανουηλίδης, Π. (1999). Η Πολιτεία του Πλάτωνα. Αθήνα: Μεταίχμιο.
• Camus. A (2013). Ο Επαναστατημένος άνθρωπος. (Τζ. Τσακίρη μετάφραση). Αθήνα: Μπουκουμάνης.
• Esslin, M. (1971). Μπρέχτ ο άνθρωπος και το έργο του. (Φ. Κονδύλης μετάφραση). Αθήνα: Αρίων.
• Marx, K. (2005). Εγκώμιο του εγκλήματος. (Τζ. Μαστοράκη μετάφραση). Αθήνα: Άγρα.
• Büchner, G. (2013). Βόυτσεκ. (Ι. Μεϊτάνη μετάφραση). Αθήνα: Νεφέλη
• Mill, J.S. (2012). On Liberty. United States: Sterling publishing Co Inc.
• Muller, Η. (1997). Δύστηνος Άγγελος. (Ε. Βαροπούλου μετάφραση). Αθήνα: Άγρα.
• Le Bon, G. (2004). Η ψυχολογία των Επαναστάσεων. (Ε. Καλκάνη μετάφραση). Αθήνα: Δαμιανός.
• Foucault, M. (1961). Η ιστορία της τρέλας. (Φρ. Αμπατζοπούλου μετάφραση). Αθήνα: Ηριδανός.
• Foucault, M. (1975). Επιτήρηση και τιμωρία. Η γέννηση της φυλακής. (Κ. Χατζηδήμου, Ι. Ράλλη μετάφραση). Αθήνα: Κέδρος – Ράππα.
• Freud, S. (1994). Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας. ( Γ. Βαμβαλής μετάφραση). Αθήνα: Επίκουρος.
• Steiner, G. (1988). Ο θάνατος της τραγωδίας. (Φ. Κονδύλη μετάφραση). Αθήνα: Δωδώνη.
•Τσατσούλης Δημήτρης.(2008). Σημειολογικές Προσεγγίσεις του Θεατρικού Φαινομένου. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Λεξικά:
• Μπαμπινιώτης, Γ. (2006). Μικρό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας Ε.Π.Ε.
• Μανδαλά, Μ. (2005). Συνώνυμα-Αντώνυμα. Αθήνα: Τεγόπουλος – Φυτράκης.
• Pavis Patrice. (2006). Λεξικό του Θεάτρου. (Α. Στρουμπούλη μετάφραση). Αθήνα: Gutenberg.
