"Η Παρθένος με το παραπέτασμα" ή "Τσιγγάνα", 1512Αν και γύρω στο 1508-1509 ο Τισιανός εργαζόταν στο Εργαστήριο των Γερμανών στην Βενετία μαζί με τον Τζορτζιόνε, ο πίνακας της Αμβέρσας με τον «Επίσκοπο Γιάκοπο Πέζαρο που παρουσιάζεται στον Άγιο Πέτρο από τον πάπα Αλέξανδρο ΣΤ'» και οι τοιχογραφίες με τα «Θαύματα του Αγίου Αντωνίου» 1511, που έγιναν για την σχολή του Αγίου Αντωνίου στην Πάντοβα, φανερώνουν ότι δεν είχε ακόμα αποδεχθεί τις μεθόδους των μεγάλων Βενετσιάνων ζωγράφων του 15ου αιώνα. Από τα πρώτα του έργα είναι η «Παρθένος με το παραπέτασμα», γνωστή ως «Τσιγγάνα» (1512), για το μελαχρινό δέρμα και την πυκνή μαύρη κόμη. «Ο Χριστός στο δρόμο προς τον Γολγοθά», «Ο άνθρωπος με το γάντι», το «Ανδρικό πορτραίτο» και η αλληγορία «Ιερός και Εγκόσμιος Έρωτας», έργο που η ερμηνεία του έχει προκαλέσει πολλές αντιγνωμίες.

"Ο Ιερός και ο Βέβηλος Έρωτας", 1515Η επαφή του με τον Τζορτζιόνε είχε αποφασιστική επίδραση σε έργα όπως η «Αφροδίτη της Δρέσδης», η «Συναυλία» του Μεγάρου Πίττι, ο «Ιερός και ο Βέβηλος Έρωτας» (1515), της Πινακοθήκης Μποργκέζε της Ρώμης και η άλλη «Συναυλία» του Λούβρου, που είναι επηρεασμένο από τον Τζορτζιόνε και η πατρότητά του αμφισβητείται. Γύρω στα 1516-1518 τοποθετείται η περίοδος της ωριμότητάς του.

"Οι Τρεις ηλικίες", 1512Θέματα και επιδράσεις του Τζορτζιόνε διακρίνονται και στην επόμενη δεκαετία, γύρω στο 1520, με έργα όπως η «Φλώρα» της Πινακοθήκης Ουφφίτσι της Φλωρεντίας, η «Γιορτή των Ερώτων» και η «Τιμή προς την Αφροδίτη», που δημιουργήθηκαν για τον Αλφόνσο ντ' Έστε και βρίσκονται στη Μαδρίτη στο Μουσείο Πράντο, οι «Τρεις ηλικίες» (1512), οι πρώτες προσωπογραφίες όπως ο «Τομμάζο Μόστι» και «Ο άνθρωπος με το γάντι». Στα έργα αυτά ο σοβαρός κλασικισμός των στάσεων, η βεβαιότητα στη διάταξη της συνθέσεως αναδεικνύονται με τη ζωηρότητα και τον πλούτο των τόνων, με τις θερμές χρωματικές κλίμακες και με τις ψυχολογικές αναζητήσεις που ήταν άγνωστες στον Τζορτζιόνε και προανήγγελλαν μια ζωγραφική, που θα παρουσιαζόταν στην ιστορία της τέχνης έπειτα από τρεις αιώνες.

"Πορτραίτο αγνώστο" ή "Ο άνθρωπος με το γάντι", 1510Ένα από τα πρώτα πορτραίτα του Τισιανού είναι η «Προσωπογραφία ενός αγνώστου» ή «Ο άνθρωπος με το γάντι» (1510), όπου διατυπώνονται οι απόψεις του καλλιτέχνη σχετικά με τα προβλήματα της πόζας του μοντέλου, που απεικονίζεται σε στάση τριών τετάρτων. Η γεωμετρία του πορτραίτου δένεται σταθερά χάρη σε ορισμένα σημεία στηρίξεως, όπως το ακουμπιστήρι, το σταυρωμένο πόδι, καθώς και σε φανερές κατευθυντήριες γραμμές, όπως το αφηρημένο στα γόνατα χέρι, το άνοιγμα του πουκάμισου, η γραμμή της μύτης. Ο νεαρός ανήκει στην καλή κοινωνία της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας. Ο Τισιανός τον παριστάνει καθιστό και ακίνητο αλλά όχι παγωμένο, με στραμμένη την προσοχή σε κάτι που δεν το ξέρουμε. Μία λεπτομέρεια δηλώνει την τάξη του, το γάντι, πλούσια φοδραρισμένο, στέρεο αλλά μαλακωμένο από την χρήση, όπως ταιριάζει σε ένα πολύτιμο αλλά καθημερινής χρήσεως αντικείμενο. Η προσοχή συγκεντρώνεται σε αυτό το γάντι, αν ακολουθήσει κανείς αυτή την κατεύθυνση του προσώπου, το προφίλ των ώμων που πέφτουν, το γυμνό χέρι.

"Ανδρικό Πορτραίτο", 1512-1513Το έργο «Ανδρικό Πορτραίτο» (1512-1513), περιγράφηκε σαν προσωπογραφία κάποιου Γερμανού του Οίκου Φούγκερ, που φοράει γούνα από δέρμα αλεπούς και που βλέπεται από τα πλάγια καθώς στρέφει το σώμα του. Ο εικονιζόμενος στρέφεται προς το μέρος μας, με ύφος σχεδόν περιφρονητικό, σφίγγοντας τα χείλη του και κρατώντας ένα γάντι με το δεξί του χέρι. Το επιθετικό πρόσωπο είναι πλασμένο, με άνετα φωτισμένες επιφάνειες, που πλαισιώνονται από πυκνά μαλλιά. Μια θαυμαστή δεξιοτεχνία και μια ευαισθησία στο ζωγραφικό υλικό επιτρέπει στον καλλιτέχνη να αποδώσει τέλεια τη μαλακή, από δέρμα κόκκινης αλεπούς ζακέτα, από όπου προβάλλει το φοδραρισμένο, σε χρώμα φούξια, μανίκι.

"Αγία Οικογένεια και Δωρητής", 1513-1514Στο έργο «Αγία Οικογένεια και Δωρητής» (1513-1514), τα χρώματα είναι λαμπερά και εξαιρετικά ολοκληρωμένα στη μορφή, με την τοποθέτηση των ομίλων στο ύπαιθρο, που σαν να αποβλέπει σε μια ανάδειξη των δομικών τους αξιών. Κομψό στη διάταξη, επιδεικνύει έναν πλούτο από στιλπνές, μεταξωτές επιφάνειες και τα τοπιογραφικά στοιχεία, αποτελούν ένα πλαίσιο που δεν σμίγει με τις μορφές. Ο Τισιανός ενδιαφέρεται κυρίως για την περίπλοκη δυναμική των μορφών, την αρμονία στις μεταξύ τους σχέσεις και την τοποθέτησή τους σε μια ατμόσφαιρα φωτός και ηρεμίας, σχεδόν ειδυλλιακή.

"Εγκόσμιος Έρωτας" (Ματαιότητα), 1514-1515Στον πίνακα «Εγκόσμιος Έρωτας» (Ματαιότητα), (1514-1515), με τα εικονολογικά προβλήματα, είχε απασχολήσει τους μελετητές με τη λεπτομέρεια του καθρέπτη, που απεικονίζει μικροαντικείμενα και μια γριά γυναίκα που γνέθει. Σε μια εξέταση που είχαν κάνει, είχαν αποκαλύψει ότι σε ένα πρώτο σκίτσο, η κοπέλα κρατούσε τα μαλλιά της στο χέρι. Το μοντέλο αποδίδεται σχεδόν μετωπικά. Το κεφάλι γέρνει ελαφρά προς τα αριστερά και η χαμηλή μπλούζα φανερώνει το ρόδινο στήθος σαν λουλούδι, που ξεπροβάλλει από το μπουμπούκι του.

"Φλόρα", 1515Ο Τισιανός στη Βενετία ερμήνευε ξανά τον κλασικισμό του Τζορτζιόνε. Δημιούργησε μύθους της ανθρώπινης ζωής και του έρωτα και συνέθετε τις λαμπρές παραλλαγές του επάνω στο θέμα της γυναικείας ομορφιάς. Η περιφημότερη είναι η «Φλόρα» (1515). Η σύνθεση είναι εξαιρετικά απλή. Το σώμα παρουσιάζεται μετωπικά, με το κεφάλι στα τρία τέταρτα και ελαφρά γυρτό. Κρατώντας με το αριστερό χέρι την μπλούζα που γλιστρά από τον ώμο της, η κοπέλα λυγίζει το δεξιό της μπράτσο και απλώνει την χούφτα της γεμάτη λουλούδια. Η κίνηση αυτή δίνει στον χώρο μια αίσθηση βάθους, αφού το φόντο είναι απλώς ένα παραπέτασμα. Μια διαδοχή από ελαφρά καμπύλες γραμμές, περικλείει περιοχές με φωτεινό χρώμα. Ένα λεπτό κιαρό-σκούρο, συνεργάζεται με το φως για να αποκαλύψει τα σχήματα.

"Γυναίκα στον καθρέφτη" (Η Τουαλέτα), 1515Στον πίνακα «Γυναίκα στον καθρέφτη» ή «Η Τουαλέτα», (1515), η νεαρή γυναίκα, που ίσως είναι ερωμένη του ή του Αλφόνσο ντ' Έστε, η Λάουρα Ντάντις, ήταν το μοντέλο που προτιμούσε ο καλλιτέχνης. Την συναντάμε συχνά στα έργα του γιατί το πρόσωπο και οι ώμοι της πρόσφεραν στον καλλιτέχνη ένα ολόκληρο πεδίο από διαβαθμίσεις ελαφρών τόνων, επειδή τα σκαλωτά μαλλιά της παραδίνονταν, υπάκουα σε λεπτούς κυματισμούς ή ήταν έτοιμα να πειθαρχήσουν, λεία και λαμπερά επειδή το πλούσιο στήθος τέντωνε το πλισέ της σεμιζέτας και τα στρογγυλεμένα μπράτσα, άφηναν να μαντεύετε η βαθιά κοιλότητα της μασχάλης κάτω από τα ριχτά μανίκια.

Η γυναίκα αποτελεί τον άξονα μιας συνθέσεως που διαρθρώνεται σε ομόκεντρο ρυθμό. Το γοητευτικό αποτέλεσμα του ρυθμού αυτού φαίνεται στο κεφάλι του εραστή που προβάλει από την σκιά και κανονίζει τη θέση του καθρέφτη πάνω από το κεφάλι της φίλης του. Ο ίδιος ρυθμός υπάρχει στο στήθος της γυναίκας, που ξεπηδά από το ντεκολτέ και στη σφιχτοδεμένη ζώνη. Επίσης στις αντίθετες κινήσεις των δύο ανοιχτών χεριών, το ένα στραμμένο προς τα μέσα κρατά την λυμένη πλεξίδα, το άλλο κλείνει την καμπύλη, καθώς ακουμπά σε ένα μικρό στρογγυλό βαζάκι, στο πρώτο πλάνο.

"Πορτραίτο ενός ιππότη της Μάλτας", 1515Στο έργο του «Πορτραίτο ενός ιππότη της Μάλτας» (1515), η κατασκευή αυτού του προσώπου, που τονίζεται από τις απαλές τούφες των μαλλιών και την κάπως μελαγχολική έκφραση, παρατηρούμε την επίδραση του από τον Τζορτζιόνε. Η διαρθρωτική δύναμη της εικόνας, που δημιουργεί χώρο με την καμπύλη του μπράτσου και η ζωγραφική ποιότητα του λευκού πουκάμισου, που αναπτύσσεται με το παιχνίδι των πτυχών, όπου προβάλλεται το πολύτιμο περιδέραιο, είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Τισιανού.











Φωτογραφίες έργων:

Βιβλιογραφία:

- E.H. Gombrich, 1998, «Το χρονικό της Τέχνης», Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
- Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Τόμος 2ος, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
- Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Τόμος 15ος, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
- Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Πινακοθήκη, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
- Τα Μεγάλα Μουσεία του Κόσμου, (Λούβρο-Παρίσι), (Παλαιά Πινακοθήκη-Μόναχο), (Ουφίτσι-Φλωρεντία), 1970, Εκδόσεις Φυτράκη-Αθήναι
- Ανακαλύπτω την Τέχνη, Αναγέννηση, Alison Cole, 1994, Δεληθανάσης-Ερευνητές ΕΠΕ
- Ιστοσελίδα της Wikipedia