Η «ηρωική και πένθιμη εποχή» του 1960, σε ανάλυση δυο δειγμάτων

Με τις σημερινές εξαιρετικά δύσκολες οικονομικές συγκυρίες, αναρωτιόμαστε όλοι ποια θα είναι η τύχη των πολιτιστικών μας πραγμάτων και των εικαστικών τεχνών ειδικότερα.

Μια ματιά στο παρελθόν, σε μια εποχή επίσης δύσκολη για τον τόπο, είχαμε μια ακμή, μια χρυσή θα έλεγε κανείς περίοδο στη δημιουργία εικαστικής έκφρασης που μας στέλνει κάποια μηνύματα αισιοδοξίας.

Υπάρχει ένας τίτλος, ένας ηθοποιός, ένας σκηνοθέτης για κάθε ψυχική κατάσταση. Μπορείτε να κλάψετε, να γελάσετε, να χαλαρώσετε, χωρίς να είστε στην πολυθρόνα του ψυχαναλυτή, παρά μόνο στην αίθουσα ενός κινηματογράφου ή και ακόμα στον καναπέ του σπιτιού σας.

Η θεραπεία σύμφωνα με τους ειδικούς είναι ένα φιλμ!

Κινούμενα διακοσμητικά στολίζουν τα σπίτια μας, χαριτωμένα «κρεμαστά» τοποθετούνται πάνω στις κούνιες των μωρών μας. Ποιος ξέρει όμως, πού βρίσκονται οι ρίζες αυτών των κινούμενων και αιωρούμενων κατασκευών, που τόσο φυσικά σήμερα αποδεχόμαστε; Ποιος γνωρίζει τί είναι η λεγόμενη «κινητική τέχνη»;

«Με την αυθόρμητη τεχνική του, ο Μιρό αποδεικνύει σε μια κοινωνία που όσο λιγότερο δημιουργεί τόσο περισσότερο παράγει ότι, αν η παραγωγή είναι συνώνυμη της εργασίας, η δημιουργία είναι συνώνυμη του παιχνιδιού.» Τζούλιο Κάρλο Αργκάν

Το όνομα του Χουάν Μιρό έχει συνδεθεί συχνά με την εικόνα ενός ναΐφ ζωγράφου, ο οποίος μάλιστα έχει κατηγορηθεί ουκ ολίγες φορές για την κραυγαλέα και επιδεικτική «ευκολία» της ζωγραφικής του. Οι μικροσκοπικές μορφές που εμφανίζονται στους πίνακες του και παραπέμπουν σε «παιδικό χέρι» αντιμετωπίζονται από πολλούς σαν ένα παιχνίδι, ένα καλαμπούρι. Ωστόσο, καμία ερμηνεία δεν είναι, ενδεχομένως, πιο επιφανειακή από αυτή, ούτε και απέχει περισσότερο από την ουσιαστική κατανόηση ενός καλλιτέχνη του δικού του διαμετρήματος?

Από την αρχή της ανθρώπινης ιστορίας η τέχνη χρησιμοποιήθηκε και ως μέσω επικοινωνίας και για θεραπευτικούς λόγους. Τα εικαστικά χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στη θεραπεία λίγο πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν μια ομάδα καλλιτεχνών και ψυχιάτρων στις ΗΠΑ και στην Αγγλία άρχισαν να δείχνουν ενδιαφέρον για μια πιο θεραπευτική χρήση των εικαστικών (art therapy), ενώ στην Ελλάδα άρχισε να εφαρμόζεται γύρω στο 1980.

Ανταμώνουμε λοιπόν ξανά. Για τον λόγο που είχαμε πει στο περσινό μας άρθρο «Oscars 2009 - Νικητές, Ποιοι και Γιατί». Γιατί ο θεσμός των βραβείων Όσκαρ τραβάει πάντα τα βλέμματα των σινεφίλ κι αποτελεί την ίδια περίοδο κάθε χρόνο το επίκεντρο των συζητήσεων τους, είτε πρόκειται περί σοβαρής κουβέντας ή, κατά κάποιο τρόπο, εμπαιχτικής. Διότι κακά τα ψέμματα ποτέ σε μας τους Έλληνες δεν μας «έκατσαν» καλά αυτά τα βραβεία. Πάντα μιλάγαμε για τις αδικίες και πάντα αναρωτιόμασταν «τι πίνουν» εκεί στην Ακαδημία. Η αλήθεια είναι πως αν θέλουμε να ασχοληθούμε κάπως σοβαρά με αυτά τα βραβεία τότε πρέπει να ερευνήσουμε και ως ένα βαθμό το background του θεσμού και να υιοθετήσουμε, επίσης ως ένα βαθμό, την οπτική του γωνία. Μία οπτική γωνία, που χρησιμοποιώ όποτε αναφέρομαι στα Όσκαρ και την οποία είχα εκθέσει πολύ αναλυτικά στο περσινό άρθρο για τους νικητές.

Ο Σουρεαλισμός ή Υπερρεαλισμός, στα ελληνικά, ήταν ένα ευρωπαϊκό κίνημα, τόσο στην τέχνη, όσο και στη λογοτεχνία και ποίηση που οριοθετείται μεταξύ 1924 και 1940. Το κίνημα προέκυψε από τη διάλυση της ομάδας των ντανταϊστών που είχαν δημιουργήσει μια ανατρεπτική τέχνη διαμαρτυρίας στη διάρκεια του Α? παγκοσμίου πολέμου στην ουδέτερη Ζυρίχη. Αρχηγός της ομάδας ήταν ο ποιητής Αντρέ Μπρετόν που συγκέντρωσε γύρω του στο Παρίσι την ομάδα των μελλοντικών σουρεαλιστών.

Μέσα στη δεκαετία που μας πέρασε χιλιάδες κινηματογραφιστές ανά τον κόσμο γύρισαν χιλιάδες ταινίες. Κάποιες εξ αυτών των χιλιάδων βρήκαν τον δρόμο τους στις σκοτεινές αίθουσες και έτσι, επίσης ανά τον κόσμο, εκατομμύρια θεατών είχαν την ευκαιρία να τις παρακολουθήσουν. Ποιες όμως ξεχώρισαν και γιατί; Ποιες ήταν οι πραγματικά σπουδαίες ταινίες από αυτές που παρακολουθήσαμε την δεκαετία που μόλις μας πέρασε; Βασικά κριτήρια για να απαντηθούν αυτές οι ερωτήσεις είναι δύο άλλες ερωτήσεις: ποιες ταινίες ήταν τόσο σπουδαίες που α) έχουν χαραχθεί ανεξίτηλα στη μνήμη μας και β) τις είδαμε ξανά και ξανά και ξανά;

Ήταν Κυριακή και έβρεχε, έβρεχε πάρα πολύ. Για τέταρτη χρονιά φέτος διοργανώθηκε το DesignWalk και ήμουν αποφασισμένος. Δεν θα το έχανα με τίποτα!

Εκτύπωσα σε μικρογραφία τον , φορτώθηκα αδιάβροχο, ομπρέλα, φωτογραφική και μαγνητοφωνάκι και ανέβηκα στου Ψυρρή. Μα πάνω απ' όλα "φορτώθηκα" με μια ερώτηση. Γιατί να διοργανώνεται κάθε χρόνο, τέτοια εποχή και όχι την Άνοιξη που έχει λιγότερες πιθανότητες να χαλάσει ο περίπατος μου;

Aυτοπροσωπογραφία Ο Edgar Degas (19 Ιουλίου 1834 ? 27 Σεπτεμβρίου 1917), με το πλήρες όνομα Hilaire-Germain-Edgar De Gas, ήταν Γάλλος καλλιτέχνης, διάσημος για το έργο του στη ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική και σχέδιο. Ανατράφηκε σε μορφωμένη οικογένεια, γνώριζε τους κλασικούς συγγραφείς και ήταν μέλος των καλλιτεχνικών κύκλων της εποχής του.

Ακόμα, έγγραφε σονέτα και τα διάβαζε στους φίλους του. Τα θέματα που τόσο λεπτομερώς εξερεύνησε στους πίνακες και τα γλυπτά του, τα εξερεύνησε με το ίδιο σθένος και στην ποίηση. Ο Degas ποτέ δεν είχε την πρόθεση να δημοσιεύσει τα ποιήματά του. Μόλις το 1946, δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά οκτώ από τα σονέτα του.

« Υπήρχαν δυο τρόποι να ντύνονται οι άνθρωποι, να χορεύουν, να φέρονται, να ζωγραφίζουν. Υπήρχε η δύση και η ανατολή. Πώς μπορεί κανείς να συνεχίσει την παράδοση χωρίς να μείνει έξω από την εποχή του;»

Αυτά τα λόγια του Γιάννη Τσαρούχη συνοψίζουν το περιεχόμενο της αναδρομικής έκθεσης του στο Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς, αλλά και το συνολικό έργο του μοναδικού αυτού Έλληνα καλλιτέχνη.

Ο Γεώργιος Μπουζιάνης, ο μεγαλύτερος Έλληνας εξπρεσιονιστής ζωγράφος έδρασε καλλιτεχνικά σε δύο διαφορετικούς κόσμους, το γερμανικό και τον ελληνικό ? με μικρή ανάπαυλα την παραμονή του στο Παρίσι. Ξεκίνησε να ζωγραφίζει νατουραλιστικά έργα, συνέχισε με ιμπρεσιονιστικά και κατέληξε στον εξπρεσιονισμό, ως τον καλύτερο τρόπο έκφρασης όλων των προσωπικών του σκέψεων και ανησυχιών.