Ένα πολύ χρήσιμο όσο και ξεχωριστό ιστορικό δοκίμιο παρουσιάστηκε πριν από λίγες ημέρες στον πολυχώρο του Οργανισμού «Ανατόλια» στην Θεσσαλονίκη από τις εκδόσεις Μαλλιάρης-Παιδεία και τον συγγραφέα του Νίκο Μπουσουλέγκα. Πρόκειται για έναν αναλυτικό κατάλογο με 5.160 αυθεντικά ελληνικά ονόματα, που αποτυπώνουν και «εξιστορούν» μια διαδρομή 3.400 χρόνων εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας.

Η πρόσφατη δέσμευση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Πάνου Παναγιωτόπουλου για την άμεση επέκταση του ωραρίου, σε πρώτη φάση, των 30 αρχαιολογικών χώρων και Μουσείων με την υψηλότερη επισκεψιμότητα, εν όψει της νέας τουριστικής περιόδου, μόνο ελπίδα και αισιοδοξία μπορεί να προκαλέσει σε αυτούς που αγαπούν και νοιάζονται για την διαχείριση των πολιτιστικών μας θησαυρών.

Για σχεδόν ολόκληρη τη περίοδο της κυριαρχίας του Χίτλερ (1933- 1945), τα περισσότερα έργα της Avant Garde ζωγραφικής, το σύνολο των έργων της αφηρημένης τέχνης και τα περισσότερα δείγματα του Γερμανικού εξπρεσιονισμού, κατασχέθηκαν από το ναζιστικό κόμμα. Η φράση «Entartete Kunst», δηλαδή «Εκφυλισμένη Τέχνη», επινοήθηκε από τους Ναζί για να περιγράψει έργα σύγχρονης τέχνης τα οποία δεν συνάδουν με την ιδεολογία τους είτε με την πολιτιστική τους προοπτική.

Το 2014 προοιωνίζεται ιδιαίτερα παραγωγικό για τον τομέα του Πολιτισμού στην χώρα μας. Πόσο μάλλον αν συγκριθεί με το μάλλον φτωχό και "διεκπεραιωτικό" 2013... Νέες πολιτιστικές εγκαταστάσεις, νέα Μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι πρόκειται να ανοίξουν τις πύλες τους και να υποδεχθούν το κοινό που υπομένει καρτερικά χρόνια καθυστερήσεων και αναβολών. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Ποια είναι η μεγαλύτερη ψηφιακή βιβλιοθήκη του κόσμου; Και ποιος τη διαχειρίζεται; Που βρίσκεται (αν βρίσκεται κάπου) συγκεντρωμένη η ανθρώπινη γνώση; Λοιπόν υπάρχει μια εταιρεία – η Google που όραμά της είναι «να οργανώσει την παγκόσμια γνώση και να την κάνει προσβάσιμη και χρήσιμη σε όλους». Με αυτό το στόχο πριν μερικά χρόνια η εταιρεία ξεκίνησε την ψηφιοποίηση βιβλίων από όλο τον κόσμο θέλοντας να δημιουργήσει τη μεγαλύτερη ψηφιακή βιβλιοθήκη που έχει υπάρξει ποτέ και η οποία θα περιέχει όλα τα βιβλία που γράφτηκαν στην ιστορία του ανθρώπινου είδους.

Κάτι φαίνεται να αλλάζει στην ιστορία των ελληνικών σιδηροδρόμων. Πρόκειται για πονεμένη ιστορία, με οικονομικά σκάνδαλα, με έργα που δεν έγιναν ποτέ, με σπατάλη από τις μεγαλύτερες του ελληνικού κράτους (και όχι μόνο), με υπερκοστολογήσεις, φθορά τροχαίου υλικού, απαξίωση ιστορικών σταθμών και απουσία χρονοδιαγράμματος και ευθυγράμμισης με τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις. Ο ΟΣΕ έφτασε κάποιες εποχές να έχει ετήσιο έλλειμμα 500 εκατομμύρια ευρώ, να κοστίζει όσο δυο Ολυμπιακοί Αγώνες μαζί, να μην μπορεί να αντεπεξέλθει στις δανειακές του υποχρεώσεις με αποτέλεσμα να ξαναδανείζεται για να κερδίσει χρόνο. Πολλές οι προσπάθειες εξυγίανσης του. Άλλες τόσες και οι αποτυχίες.

Μια δυσάρεστη είδηση πλανάται τον τελευταίο καιρό στην επικαιρότητα, είδηση που δεν πήρε ιδιαίτερα μεγάλη έκταση από τα ΜΜΕ. Οι αρμόδιες αρχές του Δήμου της Αθήνας, μετά από ενδελεχή απογραφή (δεν παίρνω και όρκο) που έκαναν στα περίπου 3.000 έργα του αρχείου της Δημοτικής Πινακοθήκης, διαπίστωσαν ότι έλειπαν ως δια μαγείας 37 έργα τέχνης, και μάλιστα μερικά από τα πιο φημισμένα και πολύτιμα στα πλαίσια της συλλογής! Πρόκειται κυρίως για χαρακτικά, πίνακες και γλυπτά.

Η ζωή μιας γυναίκας με δύο πρόσωπα αποκαλύπτεται μέσα από τη σειρά φωτογραφιών "doublefaced" του Sebastian Bieniek.

Με τον όρο «cabinet of curiosities» μεταφερόμαστε χρονικά και χωρικά στη περίοδο της Ευρωπαϊκής αναγέννησης για να περιγράψουμε την πρώτη μορφή μουσείου που έχει ορισμένα από τα υφολογικά στοιχεία του μουσείου όπως το ξέρουμε σήμερα.

 Το βράδυ της 12ης Φεβρουαρίου 2012 πραγματοποιείται μεθοδευμένη πυρπόληση ιστορικών κτηρίων στο κέντρο της Αθήνας. Ανάμεσα τους και ο κινηματογράφος Αττικόν στην οδό Σταδίου. Το κυρίως μέρος του κινηματογράφου, δηλαδή η κεντρική αίθουσα προβολών, σώθηκε ως εκ θαύματος, αλλά ο χώρος υποδοχής, τα εκδοτήρια και μέρος του χώρου αναμονής καταστράφηκαν ολοσχερώς. Η ζημιά, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Ιδρύματος Δεκόζη-Βούρου, στην ιδιοκτησία του οποίου ανήκει το διατηρητέο κτήριο, ανέρχεται σε 1.000.000 ευρώ. Μέχρι στιγμής, και όπως μας πληροφορεί ο Δημήτρης Ρηγόπουλος σε άρθρο του στην "Καθημερινή" («Θα χάσει και την νέα σεζόν το Αττικόν;», 11/9/2013), έχει συγκεντρωθεί το 75% του ποσού και υπολείπονται 250.000 ευρώ για να ξεκινήσουν οι εργασίες αποκατάστασης...

Είναι εκπληκτικό να σκεφτεί κανείς πόσο λίγα τελικά πράγματα ξέρουμε για τον κόσμο της τέχνης (και όχι μόνο). Κάτω από τα γνώριμα πρόσωπα ή τοπία μεγάλων ζωγράφων πολλές φορές υπάρχουν τόσα μυστικά που περιμένουν υπομονετικά να έρθουν στην επιφάνεια, καλά κρυμμένα «μυστήρια» που βρίσκονται εκεί για να τα ανακαλύψει κάποιος. Πικάσο ή ντα Βίντσι κάθε καμβάς έχει πινελιές που μπορεί να κρύβουν κάτι άλλο: ακόμα κι έναν ολόκληρο άγνωστο πίνακα. Η σύγχρονη τεχνολογία (ακτίνες x, λέιζερ, μικροσκόπια και λογισμικά) αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εργαλειοθήκης των ερευνητών και ιστορικών τέχνης στην προσπάθεια να ξεκλειδώσουν τα μυστήρια τόσο της τέχνης όσο και των καλλιτεχνών. Κι αυτό είναι που θα δούμε εδώ τέτοιες τεχνολογίες και τα «μυστήρια» στα οποία έχουν ρίξει φως.

Μετά τον Γιώργο Λάνθιμο και τον Κυνόδοντα, άλλη μια ταινία ενός νέου Έλληνα σκηνοθέτη έστρεψε και πάλι τα φώτα της δημοσιότητας προς τον νέο ελληνικό κινηματογράφο. Συμπτωματικά, αρχίσαμε και πάλι να ασχολούμαστε με το εγχώριο σινεμά μετά από μια σπουδαία διεθνή διάκριση που λίγο πολύ μας ήλθε... ουρανοκατέβατη. Υποψηφιότητα για Όσκαρ το 2011 για τον Κυνόδοντα, Αργυρός Λέοντας Σκηνοθεσίας και βραβείο ανδρικής ερμηνείας για το Miss Violence του Αλέξανδρου Αβρανά φέτος. Παράλληλα, τρεις ακόμα ελληνικές ταινίες συμπεριλαμβάνονται στην λίστα ταινιών που προτείνονται για υποψηφιότητα στα 26α βραβεία της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου 2013. Όλες από νέους ανθρώπους, με μικρό προϋπολογισμό, χωρίς ιδιαίτερα τεχνικά μέσα και χωρίς σημαντική διαφήμιση.

   Θα έλεγε κανείς ότι ήταν ένας εύκολος τρόπος δημοσιογράφοι και bloggers να γεμίσουν τις σελίδες τους με εύκολο και «πιασάρικο» υλικό μέσα στο κατακαλόκαιρο. Εγώ τουλάχιστον έτσι το είδα. Γιατί αλλιώς δεν εξηγείται πώς ανακινήθηκε τόσο γρήγορα και μαζικά το θέμα των ανασκαφών στην Αμφίπολη. Εδώ και ένα μήνα, καθημερινά η επικαιρότητα κατακλύζεται από ειδήσεις για το μεγάλο μυστήριο που κρύβεται κάτω από τον ημι-σκαμμένο τύμβο, ο οποίος ωστόσο δεν ανακαλύφθηκε σήμερα αλλά πριν από αρκετό καιρό... Θεωρίες επι θεωριών, μύθοι, θρύλοι και εικασίες μαζί με ολίγον επιστημονικό "πασπάλισμα" δίνουν και παίρνουν, ο Μέγας Αλέξανδρος όπου νάναι έρχεται στην επιφάνεια και μαζί με αυτόν εκπληρώνονται οι προφητείες για τον Μεγάλο Στρατηλάτη..

Ζούμε σε έναν κόσμο όντας περιτριγυρισμένοι από αντικείμενα. Όλα αυτά τα αντικείμενα δεν είναι απλά μέρος μιας καθημερινής ρουτίνας. Κατά ένα μεγάλο μέρος, αποτελούν ενδεικτικά στοιχεία της ανθρώπινης ταυτότητας, της ανθρώπινης ιστορίας, του ανθρώπινου πολιτισμού ακόμα και της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης.

Όταν σκέφτομαι την τέχνη, πάντα αυτό που μου έρχεται στο μυαλό είναι πίνακες ζωγραφικής, πινέλα, χρώματα, αγάλματα και σύγχρονα installations ονόματα όπως ο Picasso, ο Dali ή ο Leonardo da Vinci. Και μετά όταν σκέφτομαι την τεχνολογία, εικόνες από υπολογιστές και smartphones το Ίντερνετ, είναι αυτά που πλημμυρίζουν το μυαλό. Διαχρονικά, πάντα η τεχνολογία έδινε στους καλλιτέχνες τα νέα εργαλεία και μέσα έκφρασης. Σήμερα περισσότερο από ποτέ, αυτές οι δύο φαινομενικά απομακρυσμένες έννοιες είναι περισσότερο συνδεδεμένες από ποτέ με την τεχνολογία να παίζει καταλυτικό ρόλο τόσο στην εξέλιξη της τέχνης όσο και στη διάδοση της.

 H Αθήνα θα μπορούσε να εξελιχθεί σε «πολιτιστικό πάρκο της Ευρώπης». Δεν είναι νέα ιδέα, ούτε φέρνει κάτι πρωτότυπο στην δημόσια συζήτηση, αν και στην περίπτωση της χώρας μας ό,τι είναι αυτονόητο κρίνεται εν πολλοίς και πρωτότυπο εξαιτίας της κωλυσιεργίας της Πολιτείας να ανταποκριθεί σε στοιχειώδεις πολιτικές προτεραιότητες και να θέσει μακροπρόθεσμες στοχεύσεις. Αναμφισβήτητα, ένα «πεδίο δόξης λαμπρόν» για την μαστιζόμενη από την κρίση Αθήνα, θα μπορούσε να είναι η προσέλκυση τουριστών που θέλουν να συνδυάσουν διακοπές με πολιτισμό και δράσεις βιωματικού χαρακτήρα. Η προσέλκυση αυτή ποιοτικού και στοχευμένου θεματικού τουρισμού θα μπορούσε να βασιστεί σε στοιχεία όπως η Ελληνική Γαστρονομία, οι αρχαιολογικές ανασκαφές, η τέχνη του καφέ ή ακόμα και ο θερινός κινηματογράφος!